Wapenfeiten van 2009

Het is alweer eind 2009.
Tijd om even terug te kijken wat het jaar ons heeft gebracht.
Wat hebben we allemaal voor elkaar gekregen in 2009?

De wapenfeiten op een rijtje:
- het cateren voor 70 vrouwen, 2 dagen lang tijdens het Villkvinneseminar.
(Met een speciaal optreden van Marie Boine tijdens het seminar).
En dat alles tijdens stevige sneeuwstormen, bronstige koeien en stieren die in de stal over hekken klimmen en de auto die maar niet wil starten.
Helemaal gelukt door een koelhoofdige Jan, de auto's die we van Rune en Bjørg-Heidi mochten lenen en de hulp van de dames in de keuken van het Samisch centrum in Hattfjelldal.
- Rina behaalt glansrijk de halfjarige voltijdsstudie aan de Hogeschool in Nesna met als studierichting: Mat en matkultur in Nordland (eten en de cultuur van het eten van Nordland) Alles in het Noors, zelfs de eindscriptie, waarbij Martha en Hans Ongkiehong het Noors leesbaar hebben gemaakt. Fantastische studie met veel anthropologische, sociaal-economische en historische colleges, excursies naar kleinschalige producenten en veel workshops o.a. het slachten van een rendier en ALLES daarvan gebruiken tot en met koken in de grond (veel lamsbout).
Veel lekker en bijzonder vreemd eten gegeten en wat zijn die Noren gezellig aan tafel met zingen en verhalen vertellen!
- we verkrijgen het ekologische keurmerk van Debio op het land. De koeien en de kippen volgen in januari 2010.
- Jan heeft een klein begin gemaakt met de verbouwing van het blauwe huis. De entree is voorzien van nieuwe dubbele ramen en een nieuwe deur en dat alles in de verf. Zo wordt het een beetje voorstelbaar hoe de rest van het toekomstige restaurant gaat worden.
- de eerste complete hooioogst is binnen voor de winter dankzij de inzet van Robert(schudden van het hooi, pakken stapelen en naar de silo rijden met 50 pakken hooi op een geimproviseerd draaghek aan de tractor) en Ilse (hooipakken ordenen en stapelen in de siloruimte, de telstand bijhouden en het pakken van het losse hooi en dit van zout voorzien). Wat een werkpaarden!! En natuurlijk alle lof voor Jan die het aandurfde tegen de adviezen van iedereen in. Allen werden op de been gehouden door Rina's catering, uiteraard. Anders Granmo kwam met de pakjesmachine en maakte er mooie hooipakken van.
Deze winter dus geen heen en weer gerij met de tractor maar alles binnendeurs.
Jan kan fluitend met de kruiwagen de koeien van hooi voorzien en die zijn er dol op.
- de eerste dag met Gårdskafe was een succes. De door Jan ontworpen marktkraam voor de Gryteslev-deli werd in gebruik genomen en het terras werd ingericht. De warmgerookte Røye was erg in trek en de broden van Ilse gingen als warme broodjes (waren ze trouwens ook nog). Een tuin vol met Hattfjelldalers en prachtig weer.
- de eerste Noorse theeplantage is opgericht in Gryteselv (berk, wilgenroosje, granskudd, berkenknop, allerlei kruiden uit eigen bos en van eigen berg) en dat de theesoorten al voor de herfst waren uitverkocht.
- een uitstekend jachtseizoen met veel eland in de vriezer.
De experimenten met drogen en zouten(spekemat), pastrami en verse worst lopen al.
- niet alleen ingredienten voor het eten worden zoveel mogelijk uit de direkte omgeving gehaald maar sinds december ook voor "kortreist" design van Jan.
Hij heeft een tafel ontworpen en geproduceerd van uitsluitend Gryteselv materiaal: grenen en berk uit eigen bos, rivierstenen uit de eigen Gryteselva.
De opdrachtgever was erg trots op zijn tafel.
- De stal is uitgebreid met een speciale afdeling voor de kalveren, een ruimte voor het zaagsel voor de stal, een trappartij van boven naar de stal en een kast voor de zadels. Het streven was dit alles voor einde 2009 klaar te hebben maar dat wordt nog een stukje verder bouwen in januari 2010.
- de terugkomst van Tautra. Nadat we Han-Heidi kwijt waren, dachten we dat Tautra ook het slachtoffer van een vos geworden was. Na 4 maanden is hij weer terug en schuift naadloos naast de 2 andere katten aan de bak en speelt met ze. Nu gaat er iedere morgen een kleine optocht naar de stal: Myra, de hond, voorop want die weet de weg, gevolgd door Jan gewapend met de melkbus want er moet gemolken worden en in het kielzog 3 katten die in de hooiberg hun speelkwartiertje hebben. Na de werkzaamheden in de stal en het "ik pak je spel" van de katten in de hooiberg, komt het voltallige gezelschap weer terug voor het ontbijt.
- alweer 4 kalveren erbij en nog 3 in de maak. Alles goed en gezond.

Wat minder was dit jaar:
- Rina had haar eerste "utkjøring" d.w.z. dat ze in de bocht niets meer te vertellen had over de rijrichting van de auto(veel losse sneeuw op de weg) en tegen de vangrail belandde met als gevolg de rechtervoorkant van de auto in de puin.
Geen persoonlijke schade, nou moreel misschien... Gelukkig stond er een hek.
Twee maanden later belandt ze bij Eivind op de spiegelgladde oprit er bijna naast (3m diep)en moet omhoog getrokken worden door de tractor.
Even een lesje over remmen, gasgeven wel/niet en waar te rijden bij gladde wegen en passant.Ze kijkt wat anders tegen het rijden aan nu...
- We waren vergeten de kraan te laten lopen tijdens een periode van min 20-28.
Die Nederlandse zuinigheid komt je hier duur te staan. Het gevolg was dat de waterleiding in de stal was bevroren en Jan honderden liters water emmersgewijs per dag de stal in moest slepen voor koeien en paarden. Dat heeft bijna een week geduurd alle pogingen tot ontdooien met kachels en branders ten spijt. De dag voor kerst kon de stalkabouter (fjøsnisse)het blijkbaar niet meer aanzien en na een kopstoot van Boy tegen zijn drinkbak begon het water weer te lopen.

Al met al een jaar waarin we veel voor elkaar hebben gekregen.
Oud en Nieuw vieren we gezellig thuis op Gryteselv met Ilse en Robert.
Laat 2010 maar komen!

Julemat 1 - lutefisk

Dit jaar moeten we er maar eens aan geloven. We hebben al veel traditionele gerechten gegeten zoals rakefisk, pinnekjøtt, ribbe, gammel sei, gerookt rendierhart, rendiertong maar nog steeds geen lutefisk.
Zoals bij alle andere tradtionele gerechten zijn de bijgerechten erg belangrijk en bepalen de totale waardering van het gerecht.
Een klein marktonderzoekje in de plaatselijke supermarkt geeft al aan dat er geen tussenweg is voor lutefisk: of je gaat ervoor en het is heerlijk of je krijgt de maagkriebels van het wiegende stukje vis op je bord en hoeft niet, nooit niet.

Lutefisk is van origine aan de lucht gedroogde vis die na een dag of 6 a 7 weken in water (2 maal daags water verversen!)in een soort loog wordt gelegd.
Het loog werd oorspronkelijk gemaakt van berkenas dat gekookt werd in water en daarna gezeefd. Je kunt er ook kaustisk soda voor gebruiken. De vis moet 2 a 3 dagen in het loog liggen en daarna een paar dagen in schoon koud water waarbij het water ook hier regelmatig ververst moet worden. Het resultaat is een geleiachtige vis die kort opgekookt of sterk verwarm moet worden. Er wordt in principe alleen zout toegevoegd.
Bij de lutefisk horen gekookte aardappelen, bacon, ertenstuing(soort erwtenpuree), witte saus soms ook brunost (de zoete gecarameliseerde geitenkaas gemaakt van ingekookte wei)en sirup. Soms worden de aardappels vervangen door lefse, een soort pannenkoekje.
Rond deze tijd is het aanbod van lutefisk groot. De lutefisk van Kvaløya wordt als de beste beschouwd maar is jammer genoeg niet verkrijgbaar in Hattfjelldal of in Mosjøen. Wel koop ik lutefisk met gele stukken erin. Het bewijs dat de lute zijn werk gedaan heeft. Omdat we allebei geen drilpuddingvis willen, zout ik de vis een uur voor het bereiden. Daardoor komt er nog wat water vrij en wordt de vis tijdens het bereiden wat steviger. We hebben er allebei, na het proeven van rakefisk, erg hoge verwachtingen van de smaak. Hoe smaakt vis die in van origine berkenloog gelegen heeft....
Na ongeveer 30 min in de oven is de vis stevig en maken we de borden op in combinatie met mandelpotet( bergaardappels, een delikatesse),gebakken baconblokjes, erwtenpuree, mosterd en niet te vergeten het uitgebakken spekvet.
We begrijpen de combinatie van de eigenzinnige smaken van de erwtenpuree, gebakken bacon, mosterd en de overheerlijke aardappels maar zoeken naar de vissmaak. De consistentie is mooi in combinatie met de andere bijgerechten maar we zoeken tevergeefs naar de typische smaak.
Het kenmerkende lijkt te zijn dat de vis geen of weinig smaak heeft.
Ja, zeggen de Noren, dat klopt, maar het zijn de bijgerechten die het bijzonder maken en.. lutefisk is een typisch traditioneel kerstgerecht.
En zoals bij rakefisk kun je kiezen: you love it or you hate it.
Nou zijn we dol op rakefisk maar bij lutefisk gaan we er toch maar tussen in zitten.

Tautra in de bocht!

Zondagmiddag, 22 november 2009, besluit ik het magazijntje wat op te ruimen. Bijna alle glazen potten en flesjes zijn in gebruik genomen voor de produktie van de deli van Gryteselv Fjellgård. Voor de allerlaatste produktie van kerstgelei van bosbessen heb ik nog wat potjes nodig.
Terwijl ik inventariseer hoor ik klaaglijk miauwen onder het raam buiten.
Gaupe en Krekling zijn al een tijdje buiten en meestal willen die weer bij de kachel aan het einde van de middag.
Ik doe de achterdeur open en daar komt een enorme kat naar binnen die meteen kopjes begint te geven.
Even denk ik dat het een vreemde kat is en dan zie ik tot mijn stomme verbazing dat het Tautra is. Goed glanzend in het winterpak en flink zwaar als ik hem optil. In een goede conditie dus.
Dat is bijna ongelooflijk. Begin augustus voor het laatst thuis geweest maar omdat het zo druk was met allerlei bezoek ging hij meteen weer weg. Om vervolgens pas terug te komen in eind november.
Hij is uitgehongerd en eet veel en laat zich op allerei plekken in de kamer en de keuken vallen om vervolgens in diepe slaap te raken.
Hij kan het meteen goed vinden met Gaupe en Krekling die wel geimponeerd zijn door zijn omvang. Wij moeten ook weer een beetje wennen met zo'n enorme kat op schoot.
Het lijkt wel of hij de ruimte in huis weer terug moet vinden want we vinden hem op de gekste plekken gestrekt en in slaap.
Gaupe en Krekling gaan iedere morgen samen met Jan en Myra naar de stal maar Tautra waagt zich maar een paar meter van het huis en wil zo snel mogelijk weer naar binnen.
Hij is erg schuw voor bezoek en verstopt zich dan onder de bank of in de boekenkast. Blijkbaar is hij niet bij mensen geweest in die periode.
We zijn erg blij dat hij weer terug is!

En dan natuurlijk Koetje...

Koetje heeft haar 2e kalf gekregen, ditmaal een koekalf.
In het begin had Koetje het moeilijk in de kudde. Ze was duidelijk de laagste in rang, moest wachten om te kunnen eten en ze lag altijd op een afstand van de kudde. Niet echt er midden in.
Toen ze vorig jaar november een stierkalf kreeg heeft Jan besloten haar als melkkoe te houden. Ze kon dan de hele zomer met het stierkalf in de weilanden rond de boerderij lopen terwijl de rest van de kudde het bos in trok.
Op die manier hoefde Jan haar niet te halen voor het melken en werden eventuele problemen met het steeds groter wordende stierkalf voorkomen.
Ze leek het naar de zin te hebben met haar zoontje in de weilanden en langs de rivier. Eindelijk kon ze gewoon dooreten.

Koetje is de lievelingskoe van Jan, niet omdat hij haar melkt maar vanwege haar bijzondere blik. Op de een of andere manier ontroert ze soms. Hoe ze kijkt en wacht op voer, melken en gewoon op niks..
De hereniging na de zomer met de kudde toen ze allemaal weer in de stal stonden was goed. Lastig was wel weer de confrontatie buiten waarbij zelfs een aantal kalveren van vorig jaar in de aanval gingen. Gelukkig is dat van korte duur en kan ze nu weer gewoon samen met kalf en kudde luchten buiten.

Ondernemende kalfjes en fado-koeien.

Begin november zijn de eerste kalfjes gekomen van de tweede lichting: drie koekalverenen 1 stierkalf.Ze hebben nog geen namen; die moeten ze nog laten zien.
De koeien en de stier daarentegen hadden al meteen namen naast het verplichte nummerplaatje in het oor. Het vergemakkelijkt niet alleen het praten erover maar het zijn inmiddels ook echte persoonlijkheden die een naam verdienen.
Met uitzondering van de aanvankelijke leiderkoe en de stier hebben alle andere koeien, hoe kan het ook anders met Jan als herder, de namen van fadozangeressen.
Dulce(Pontes): de superieure leidster van de kudde
(Maria)Dolores: altijd weer veel te zorgelijk over haar kalf
Christina (Branco):wat terughoudend
Maria (Dolores): de kudde gaat voor het kalf
Amalia (Rodriquez): die soms nogal humeurig is.
Mariza: dochter van Elke uit 2008, een bijzondere schoonheid met een prachtige rossige blonde vacht, wimpers en hoorntjes.
Ana(Carvalho): dochter van Dulce uit 2008, een stevige dame.
Misia: dochter van Dolores uit 2008, erg dol op knuffelen maar ook de leidster van de kalveren uit 2008
En dan de uitzonderingen:
Elke (Sommer, de filmster, sexsymbool uit de late jaren 50): de aanvankelijke leidsterkoe. Ze probeert het zo nu en dan weer over te nemen van Dulce.
Boy (Winter, de wat verveelde punkjongen die Frank Groothuis speelde in Sesamstraat): de gemoedelijke stier die het erg goed met de kalfjes kan vinden. Deze zomer vonden wij hem regelmatig omringd door de kalveren terwijl de moeders verderop aan het grazen waren.
En natuurlijk Koetje, die we als melkkoe hebben.

Dolores, Dulce, Maria en Koetje hebben al een kalf. Het wachten is nog op Amalia, Elke en Christina.
De kalfjes zijn in het begin nog erg rustig maar zodra Jan 's morgens de hekken tussen de verschillende "koeienkamertjes" opendoet lijkt het startsein gegeven voor een hol- en springpartij door de hele stal heen.
Bij de koeien worden ze meestal weggestuurd maar Boy laat het maar allemaal gebeuren. Dus is zijn plek het spannendst. Hij poetst ze en wordt zelf ook door de kalfjes gepoetst. Aan het einde van de renpartij gaan de kalfjes voor het hoofd van hun moeder liggen die dan het hooi om het kalf weg moet eten.
Alle pogingen van Jan tot nu toe om ze uit het voergedeelte te houden zijn maar ten dele gelukt want ze klimmen over alle hekken heen.
Gelukkig is het de laatste weken zacht weer en kunnen ze een aantal uurtjes met het hele gezelschap naar buiten, moeders en Boy incluis.
Dat laatste is belangrijk omdat Boy orde op zaken moet houden bij zijn dames.
Hij inspecteert de nieuwbakken moeders regelmatig om te controleren of het alweer zijn beurt is. Als hij die gelegenheid niet krijgt neemt hij zelf het initiatief in de stal en klimt over alle hekken heen naar de koe die hem op dat moment interesseert en dat is voor hem niet veilig.
Hier komt een filmpje van de renpartij.

Eland en eland

Het jachtseizoen voor groot wild is ten einde.
Hattfjelldal is verdeeld in een aantal gebieden waar een groep jagers een bepaald quotum aan elanden mag schieten. Lukt het ze niet om binnen de jachtperiode een eland te schieten (omdat er dat jaar weinig in dat gebied zijn b.v.), dan kunnen ze in de laatste week in een van de andere gebieden gaan jagen. Dat alles met afspraken natuurlijk. Staatsbosbeheer en prive-eigenaren maken afspraken met de groepen jagers. Die afspraken kunnen verschillen van huur van het gebied en kiloprijs van het geschoten wild of vlees in natura.
Wij hebben de afspraak dat er gejaagd mag worden in ons gebied in ruil voor een aandeel in de buit. Ons eerste aandeel hadden we al en zondag was het dan zover voor de 2e eland. Deze had lang genoeg afgehangen en moest verdeeld worden. Alle belanghebbenden zijn daarbij aanwezig en helpen mee. Zie de foto hierboven.
Jan kreeg een lesje uitbenen, ik een lesje wat is wat en waar is het geschikt voor.
Bij thuiskomst alles meteen geportioneerd en ingevroren. Maar wel meteen een stoofpotje eland gemaakt en de katten kregen wat afsnijsel. Myra werd verblijd met een enorme zak botten die we nu een voor een geven. Vanmorgen zagen we een grote kraai een poging wagen om er met het zware bot vandoor te gaan. Maar dat bleek toch te zwaar.
Elandenvlees is eigenlijk hertenvlees maar kan in smaak erg verschillen van heerlijk runderachtig tot en met een echte wildsmaak. Het vlees kan erg grof van structuur zijn maar de betere stukken zijn erg mooi vlees.
De komende periode wordt het dus experimenteren met het vlees: drogen en zouten, roken, worstsoorten, heerlijke stoofpotjes en wildbraad.
Deze zomer hebben we voor de kleinschalige produktie eigen kruiden verzameld uit het bos voor wild. Eigenlijk die dingen die ze ook eten zoals o.a. jeneverbes, berkenknoppen, furu, lijsterbes.
Een marinade met deze kruiden voor rendier was een succes.
Wat eland betreft kunnen er dus weer tegen deze winter.

Gaupe en krekling

Deze 2 Noorse heren-boskatten zijn onze nieuwe gezinsleden: Gaupe en Krekling.
Ze komen uit Susendal, uit de omgeving van Unkervatn.
We hopen dat deze 2 wel bestand zijn tegen ontmoetingen met vossen.
Han-heidi en Tautra zijn, nemen we aan, door hun socialisatie met Myra (op de rug gaan liggen als ze er aan kwam), beide het slachtoffer geworden van een vos.
Het is onze laatste poging om katten te houden hier.
Het zou kunnen dat die socialisatie met honden en de waarschijnlijk regelmatige ontmoetingen met vossen niet samengaan. Myra mag van ons af en toe onvriendelijk zijn tegen ze zodat ze een beetje scherp blijven.
Het zijn 2 luxe katten want ze zijn gewend alleen forel te eten.
Åshild, dochter van Brynjar, verzorgde de katten en viste voor ze in de rivier.
We hebben wel wat voorraad forel voor ze maar niet voor de hele winter. Maar toen er een eland geschoten was en het vlees moest worden verpakt voor de vriezer, gaven ze ook te kennen wel elandvlees te lusten.
Kattebrokken, nee dank je.
Dat wordt dus nog een probleem. Jan heeft ze al gedreigd een bootje voor ze te maken zodat ze zelf met een hengeltje kunnen gaan vissen in plaats van de hele dag in de bank te liggen. Daar waren ze niet van onder de indruk.

Kokkenbezoek en de eerste Noorse theeplantage

Als eerste was er amateurkok Yoeri in juli die in onze keuken pizza's maakte aan de strekkende meter. Kijk in de diashow en zie hoe hij uien snijdt: een natuurtalent!
Toen kwamen de professionele koks maar die kwamen alleen eten en kijken.

De gemeente Vefsn is een projekt gestart om biologische ingredienten te promoten.
Kantines van scholen en overheidsdiensten geven het goede voorbeeld door een aantal biologische produkten in hun assortiment op te nemen. Verder zijn er voor allerlei doelgroepen excursies gepland naar bedrijven die biologisch produkten produceren.
Een delegatie van de opleiding tot kok komt kijken en proeven hoe dat gaat op Gryteselv fjellgård. We zijn weliswaar nog in de overgangsfase maar wel op weg naar het eko keurmerk.
Een 3-gangen menu met ingredienten uit eigen bos en delikatessenproduktie viel in de smaak.
Een rondleiding in de stal hoorde er ook bij maar dat bleek toch een beetje veel voor de koeien. Ze waren duidelijk niet gesteld op die invasie. De paarden waren niet te beroerd een showtje aankomen-galloperen-als-de-baas-fluit te geven.

De eerste Noorse theeplantage.
In het assortiment van Gryteselv fjellgård zitten 4 theesoorten: kveldste(avondthee), koporjete (gefermenteerd wilgenroosjesblad erg jong), skogste (bosthee met kruiden en planten uit het bos) en gryteselvte (3 soorten berk gefermenteerd). Topper blijkt de gefermenteerde berkenthee samengesteld uit 3 soorten berk.
De produktie is al bijna uitverkocht. Volgend jaar moet er dus meer geoogst worden. En dat alles van een theeplantage waar niks aangeplant hoeft te worden!

Wilde vrouwen, jan's dugnad, sledehonden en hooien

Wilde vrouwen.
Eind februari 2009 werd er in Hattfjelldal het jaarlijkse Villkvinneseminar gehouden. Het seminar is de laatste jaren uitgegroeid tot een internationale bijeenkomst waarin de onafhankelijke, archetypische vrouw (zoals Clarissa Pincola Estes deze definieerde in "de ontembare vrouw") een bindend element vormt tussen allerlei culturen zoals de Samische, de Groenlandse, de Afrikaanse, de Noorse en de Nieuw Zeelandse. Politici,wetenschappers,kunstenaars,performers (w. o. dit jaar Marie Boine) en schrijvers worden uitgenodigd en vertellen over hun werk en projecten. Veel aandacht wordt besteed aan de positie van de vrouw. Tussendoor houdt Elena Rhose haar rituelen waar iedereen aan deelneemt. Hege Dalen, organisator van het geheel, slaagde erin een boeiende verzameling vrouwen bij elkaar te brengen. Wij verzorgden de lunches, diners en tussendoor hapjes tijdens dit 2 dagen durende evenement. Meer info op www.villkvinne.no Hierboven het menu voor het diner, in het Noors uiteraard. In totaal 70 vrouwen bezochten het seminar, tot nu toe het record. Het was hard werken maar er was veel assistentie in de keuken.

Jan's dugnad.
Het fenomeen dugnad is een sterke Noorse traditie. Het betekent dat je gratis je diensten verleent. Meestal gebeurt dit bij georganiseerde aktiviteiten zoals een brug repareren, een kerk schilderen, beton storten etc. Je wordt daarvoor gevraagd. Iedereen wordt verwacht op de een of andere manier een bijdrage te leveren. Onze dugnadlijst groeit gestaag en zo hoort in een samenleving als deze hier in Hattfjelldal. Jan heeft voor het villkvinneseminar op het allerlaatste moment het verzoek gekregen een troon te maken. Op de eerste plaats voor Erena, die als dochter van een Maori- hoofdman de titel van prinses mag dragen en gedurende het seminar een centrale rol heeft. Hier zie je Hege Dalen, de organisator, zittend op Jan's troon. Naast haar staat politica Åslaug Haga van de Senterpartiet, ook aanwezig op het seminar. Een tweedehands stoel werd binnen een recordtijd omgebouwd tot troon en heeft prima gefunctioneerd.

Sledehonden.
We hadden het huis al zien staan met soms een auto ervoor. Maar hoewel het eigenlijk dichtbij staat, wisten we niet wie er woonde. Tot op een dag de bewoner zich meldde om kennis te maken met ons: Torbjørn Bjørgefjell. Hij wist veel te vertellen over de bergflora. Vanuit zijn Samische achtergrond wist hij waarvoor sommige planten werden gebruikt als voedsel maar vooral ook als medicijn. Jan werd uitgenodigd voor een inspectietocht naar zijn gamme (een historische Samische woonvorm), aan de oever van Rossvatn. In de diashow kun je een portretje vinden van Torbjørn, zittend in zijn gamme, wachtend tot de kokekaffe klaar is. De tocht bleek met sledehonden en een sneeuwscooter te zijn gepland. Heen reed Jan met de sledehonden en terug met de sneeuwscooter.Het laatste rustige stukje met de hondenslee kun je zien op het filmpje.

waar zijn ze gebleven?

Ons blog op www.fjellgard.punt.nl is zonder overleg door punt.nl van het web gehaald. Omdat we te lang geen nieuw blog erop gezet hebben!!!
En dat terwijl er juist zoveel te vertellen valt maar er domweg geen tijd voor is.
We hebben geprobeerd zo goed en kwaad als het ging het blog in archiefvorm weer op dit blog te plaatsen. Maar er ontbreken veel foto's. Mogelijk komen die nog of we investeren in de nieuwe blogs.
Veel plezier bij het lezen!

Weblog 10: december 2008 Winter:

Tomtetummetot, design&dinner op z’n Noors en kalfjes!

Begin november is de winter echt begonnen. Na een paar twijfelachtige sneeuwbuien en een aantal nachten rondom het vriespunt is het dan zover. Er ligt 50 cm sneeuw en we hebben al een paar nachten met min 12 en min 20 achter de rug. Dat klinkt erger dan het is want doordat het hier nagenoeg steeds windstil is, kan zelfs min 10 graden met een zonnetje aangenaam voelen.
Myra is helemaal in haar nopjes en wil het liefst de hele dag buiten zijn. Dat heeft ook een andere reden. Eivind heeft van zijn jaarlijkse huisslacht 2 stukken ribbenkast voor haar meegenomen. Ze liggen buiten in de tuin en er is veel belangstelling daarvoor van de familie ekster die op Gryteselv woont en de bonte kraaien. Myra wordt er erg zenuwachtig van en wil het liefst de hele dag alles bewaken. De eksters hebben allerlei trucs om de aandacht af te leiden zodat Myra blaffend de wei inloopt. Achter haar rug strijkt het merendeel dan neer om van het karkas te eten. Jammer genoeg kan ik het niet fotograferen of filmen want iedere beweging vanuit het huis maakt dat ze opvliegen.
De katten willen als vanouds niet zelf naar buiten maar als ze met zachte hand buiten worden gezet gaan ze samen ravotten en willen niet meer naar binnenkomen als ik ze roep. De paarden gaan dagelijks een paar uur naar buiten. En ook de koeien staan s’morgens al te wachten bij de uitgang van de stal.
Binnen de regelgeving van Debio( de Noorse Eko) moeten de koeien minimaal een paar uur per week naar buiten. Voor Nederlandse begrippen is dat nogal heftig maar deze koeien, van een oud Noors ras, zijn daarop berekend. Hun vacht is extra ontwikkeld. Bij extreme omstandigheden als een sneeuwstorm of meer dan min 20 houden we ze binnen. Jan heeft met de trekker een ovaalbaan gereden voor zowel de koeien als de paarden zodat ze nog een stukje kunnen wandelen in de wei. Want ook daar ligt de sneeuw 50 cm hoog. Daar wordt dankbaar gebruik van gemaakt.

De nieuwe stal is klaar. Om een loopstal te maken heeft Jan alle hekken weggezaagd. Er is hout op de vloer en op de wanden aangebracht en er is een bruggetje over het voergedeelte heen om van de ene kant naar de andere kant te komen. Dat alles afsluitbaar met ingenieuze hekconstructies. Koeien zijn gewoontedieren. Binnen een paar dagen heeft ieder zijn eigen vaste plaats in de stal. Sommigen worden een beetje geholpen door Jan. Koetje en Zwartje krijgen een plek apart want omdat ze de laagste in rang zijn worden ze bij het voer weggejaagd totdat de rest voorzien is. Op de aparte plek kunnen ze rustig eten zonder geduw en gestoot. Het kalveren laat lang op zich wachten. Dolores is de eerste die echt uiers krijgt en waarbij we het kalf in de buik zien indalen. Op een ochtend als Jan zijn dagelijkse ronde doet is het kalven begonnen. Het gaat vrij snel en zonder hulp.
Het is een koekalf dat na een uurtje al zelfstandig drinkt en rondloopt. De moeder houdt contact door zacht te loeien. De andere koeien zijn niet echt onder de indruk en eten rustig door. Ze zijn wel nieuwsgierig naar dat kleine ding dat daar rondloopt. We houden ze voorlopig even gescheiden tot het kalf wat weerbaarder is. Myra moet erg om het kalf blaffen maar vindt het, na geroken te hebben, wel interessant Een week later begint het kalven pas echt. Binnen 2 dagen volgen 4 kalveren. In totaal nu dus 4 koekalveren en 1 stierkalf.
Op 1e kerstdag wordt het kerstkalf geboren, Cornelia, van moeder Christina. De koeien kunnen normaal gesproken zelfstandig kalven maar omdat het hun eerste keer is houdt Jan het goed in de gaten. Bij Dulce moet hij na ruim 5 uur kalven helpen als het kalf halverwege blijft steken. Dat gaat goed. Alle kalveren lopen binnen een paar dagen door de hele stal te rennen, zoeken elkaar op en gaan bij elkaar op bezoek. Jan doet een eerste poging om te melken maar Elke ziet de emmer niet zo zitten. Die is te groot en te wit waarschijnlijk. Eerst maar eens leren dat ze vastgezet kan worden en de emmer in zicht.
De kalfjes hebben een eigen plekje gevonden, aanvankelijk op de voerplek. Maar aangezien ze er ook mesten worden ze met veel strooisel en wat oud hooi om op te liggen naar de barnehage (peuterspeelzaal)gelokt. En dat werkt. De kalveren zijn samen wel een roversbende. Ze spurten door de voergang en racen bokkensprongen makend naar buiten als Jan het voer met de kruiwagen naar binnen rijdt. Myra wordt meteen geadopteerd als lid van de bende maar die ziet dat niet zo zitten. Zo vind ik op een zondagmiddag een wat bange hond op het trapje voor de deur met 5 kalveren erom heen springend. En de moeders maar roepen vanuit de fjos..
Het is roerend om te zien hoe de moeders hun kalf in de gaten houden, de eerste dagen met veel geluidscontact. Ze worden ook in de gaten gehouden waar ze uithangen en regelmatig teruggeroepen. Tijdens het spenen worden de kalveren door de moeders schoongemaakt. Ze zien er inde regel dan ook smetteloos uit.
Ook Jan krijgt regelmatig een poetsbeurt als hij de mest wegruimt bij de dames en heren. Boy controleert zo te zien aan zijn neus, zo nu en dan, of het zijn beurt alweer is. Jan besluit om Koetje, de enige roodbonte, te gaan melken. Koetje moet er even aan wennen maar is gelukkig goed te paaien met wat voer. Het is nog even uitproberen want ze moet natuurlijk ook voor haar kalf overhouden. Op 24 december drinkt Jan zijn eerste handgemolken eko melk bij het ontbijt. Op 25 december drinkt Rina de eerste kefir van eigen boerderij. De rest wordt rauw aangezuurd en in de wacht gezet voor het kaasmaken.


Design&dinner op z’n Noors.
In de periode ruim voor kerst is het in Noorwegen de gewoonte met collega’s, familie, vrienden, firma’s, verenigingen enz. het zogenaamde julebord te houden. Letterlijk betekent julebord: kersttafel. Restaurants bieden al vanaf begin november het julebord aan. Tijd voor ons om een brochure te maken met ons aanbod voor julebord. Dat blijkt al meteen een succes. Alleen ontstaat meteen het probleem dat de groepen groter zijn dan wij kunnen huisvesten. Maximaal kunnen we tot 20. Gelukkig hebben we goede contacten met de dames van Prestegård. Ruim een jaar geleden hebben Britt, Ingrid, Eilen en Aud het initiatief genomen om de leegstaande historische domineeswoning binnen een stichting te runnen als een plek voor kunst en cultuur. Er worden regelmatig muziekavonden gehouden, tentoonstellingen en lezingen gegeven. Wij mogen gebruik maken van de statige ruimtes en de wat kleine keuken. Als eerste koken we voor de Cultuurraad van Helgeland die Prestegård en het project van Britt Hansen: Fjellkvinna, komt bekijken.
We ontvangen een grote groep boeren die bij Tine, de melkfabriek, zijn aangesloten. De opkomst is zo groot dat we halverwege de avond overschakelen op ontbijtbordjes en plastic lepels omdat er een aantal onaangekondigd is gekomen. Gelukkig waren we voorbereid op grote eetlust dus eten was er genoeg. En de Noren lijken van improviseren te houden.
De volgende grote groep Småbrukers (kleinere boeren waar wij ook bij zijn aangesloten) heeft zelf muzikale begeleiding meegenomen en zingen tussen de gangen door. Er is zelfs na het dessert een danklied voor het eten. Daarvoor worden we uit de keuken gehaald.

De jaarvergaderingen van verenigingen en politieke partijen wordt ook vaak gecombineerd met julebord. Ook daar krijgen we een aantal groepen van op Gryteselv Fjellgård, verder onder meer personeel van de plaatselijke kleuterschool, het kerkbestuur, wat familiegroepjes. We hebben het er druk mee.
Voor het julebord hebben we een 2e Spisestua (betekent letterlijk de Eetkamer) gemaakt op de eerste etage. Hier kunnen we 20 mensen ontvangen.
Spisestua 1 is voor kleinere groepjes tot 12 en de ontbijt-, lunch en diner ruimte voor de B&Bgasten
Jan en ik slagen erin alles met z’n tweeën te doen. Goede organisatie en logistiek zijn de helft van het werk. Oude design&dinner tijden weer dus. De ultieme uitdaging is een catering voor 60 personen met bewerkelijke luxe gerechten. Als alles is ingepakt in de auto om weg te rijden, start de auto niet bij min 20. We moeten nog steeds een motorwarmer laten monteren. Gelukkig kunnen we de bus van Rune, de buurman, lenen. Als klap op de vuurpijl worden we gevraag het Villkvinneseminar voor 2 dagen te voorzien van lunches, diner, kveldsmat(avondhapje) en de tussentijdse pauzes eind februari-maart 2009.
Geweldig en dan toch maar de bijbel van het initiatief” de ontembare vrouw” van Clarissa Pinkola Estès lezen. Misschien inspireert het nog voor gerechten… We missen de hulp van onze dochter Ilse wel. Ze sprong vaak in als we het druk hadden. Maar zij zit nu voor haar veldwerk op Antarctica.
Haar spannende verslagen kun je lezen op www.ilseopantarctica.punt.nl Jammer genoeg kunnen er vanaf daar geen foto’s verstuurd worden omdat mail beperkt is vanwege alle data die constant verstuurd worden.

De deli van Gryteslev.
Al dat experimenteren en verzamelen van ingrediënten tijdens voorjaar en zomer heeft een flinke productie opgeleverd. Voor kerst worden er veel kerstbeurzen gehouden waar we een plekje bespreken om de delicatessen van Gryteselv Fjellgård te verkopen maar ook het restaurant de Spisestua te promoten. Het assortiment bestaat uit siroopsoorten, gelei, marmelades, veel wijnazijn in combinaties van bloemen en bessen en de specials: jukse oliven(nep olijven van sleedoorn op olie met tijm en knoflook), cantharelsaus, gerookte bietenmousse(bij design&dinner al een groot succes) en een pittige rodekoolmoes. De Noren zijn gewend gelei te eten bij wild of ander vlees. In ons assortiment zit jeneverbesgelei, wilgenroosjesgelei, berkenbladgelei, duindoorngelei, aalbessengelei, muntgelei, paardenbloemengelei, lijsterbessengelei, fijnspargelei, honinggelei, chardonnaygelei, cabernet sauvignongelei. De kerstgelei op honing en bosbessenbasis gaat als warme broodjes. De gerookte bietenmousse en de rodekoolmoes zijn ons antwoord op de behoefte om een smaakaccent bij vlees of vis. Over het algemeen zijn de Noren niet zulke avontuurlijke eters. Hun keuken kent een sterke traditie in gerechten zoals bv. tegen de kerst. Ze zijn daar sterk aan gehecht. Aan het aanbod in de winkels kun je zien wat er gegeten dient te worden. Het zijn stevige wat ouderwets aandoende boerengerechten: stevige kost, maar mooi in hun eenvoud en duidelijkheid. Slow food kan hier nog een lesje leren. Het is steeds weer een verrassing dat de keuken zo specifiek is. Eigenlijk in het buitenland ondergewaardeerd vind ik. De ingrediënten zijn dan natuurlijk ook fantastisch! De verkoop van delicatessen gaat goed. In het 3e weekend van december hebben we een proeverij en verkoop van de producten georganiseerd op Gryteselv, ook om geïnteresseerden de gelegenheid te geven de ruimtes te zien en kennis met ons te maken. De vitrines raken langzamerhand leeg en de stoommandjes die we al bij design&dinner gebruikten als verpakking van eigen producten, functioneren hier ook prima.

Met kerst is er eindelijk rust. Kerst is een groot familiefeest in Noorwegen.
In december speelt alles zich af voor, tijdens en na de kerst. Alles moet worden schoongemaakt voor de kerst en de kerstgordijnen, kerstkleden, kerstkussen en kerstkabouters worden weer tevoorschijn gehaald. Er wordt al ruim voor de kerst geïnformeerd hoe het met je julebakst staat: de verplichte 7 soorten koekjes.(zie weblog dec 2007). We brengen Trine en Morten een kerstmand als dank voor al hun hulp bij de verplichte examens en regelgeving rond het restaurantgebeuren. Als we komen is iedereen druk aan het poetsen: alle wanden, de stopcontacten, de fotolijstjes, het plafond. Alles moet worden schoongemaakt. Maar iedereen heeft er veel plezier in en er is tijd voor koffie tussendoor.
Verder moet de stalkabouter, die op de dieren past, van een bordje pap worden voorzien. Tomtetummetot, de fjosnisse van Astrid Lindgren, heeft het er hier maar druk mee. Maar hier heet Tomtetummetot eigenlijk gewoon Jan.. Dan is er Lille julaften, de avond voor kerstavond waarop al het schoonmaakwerk moet zijn gedaan en de familie al bij elkaar is. Juleaften is de avond waarop de maaltijd gezamenlijk genuttigd wordt en de cadeaus worden uitgepakt, 1e kerstdag is ook nog een familiedag maar dan breken de dansavonden, familiebezoekjes, tochtjes en feestjes los in de periode die Romjul heet.
Wij doen o.a. mee aan een aquavit overgoten proeverij van wel 15 soorten rakefisk, allemaal lokaal geproduceerd. De jury is het bijna unaniem eens over de winnaar. Een pittige bijna 2 jaar oude rakefisk. Dat wordt in het voorjaar, bij de nieuwe vangst aan Røye, ons volgende project: rakefisk. We komen erop terug.
De hele kerstperiode duurt oorspronkelijk van 13 december (Lucia feest) tot en met 13 januari. Van Bjørn-Arne krijgen we als kerstcadeau onder meer een soppelime, de traditionele bezem die bij de deur hangt om de schoenen schoon te vegen. Veel hilariteit als wij vertellen dat zoiets bij ons roe heet en je die krijgt als je stout geweest bent…..

Het was een druk maar goed jaar waarin we veel voor elkaar hebben gekregen met als prachtige afsluiting al die mooie kalveren. Aan iedereen die geen kerstkaart heeft gekregen dan alsnog hier. En onze beste wensen natuurlijk! En wie weet tot ziens in de zomer?

Weblog 9: september 2008

Meet and greet, ach Joke…, een gevarieerde oogst en dank aan…

De zomer is voorbij.
Het is al weer september. De herfst is al volop begonnen.

Na een hectische zomer met veel activiteiten en bezoek van familie, vrienden en B&B gasten is er nu weer even tijd pas op de plaats te maken.

Meet en greet met Boy Winter en Elke Sommer.
Half mei zijn de koeien en de stier gekomen. We hebben gekozen voor een oud Noors koeienras waarvan er niet meer zoveel zijn in Noorwegen: Vestlands Fjordfe, sommige met hoorns, sommige zonder.
Jan is meteen begonnen met roepen en voeren om ze aan hem te laten wennen.
De buddeia’s( melkmeisjes van de zomerboerderij vroeger) hadden ieder hun eigen lokroep, soms zelfs zang, om de koeien naar de melkstal te roepen vanuit de bergen. Jan moet zijn lokroep nog vinden en roept koei koei en rammelt met de emmer. Als de koeien volgend jaar in de utmark staan, het bos, zal de roep niet ver genoeg dragen. Daarom fluit hij nu op zijn vingers met als gevolg dat de hele veestapel van alle kanten komt aangelopen ( paarden, katten, hond en kippen en de koeien natuurlijk)

In het begin bleven de koeien en de stier op een afstand staan kijken maar gaandeweg aten er steeds meer uit zijn hand.
De pikorde was al snel duidelijk. Opperbaas is Elke Sommer met als goede tweede Boy Winter, de stier.
Er was al meteen veel communicatie tussen de koeien van Rune en Bjørn-Arne op de aangrenzende weilanden en Boy. Er werd veel over en weer geloeid. Een aantal malen bleek Boy zelfs een doorgang gevonden te hebben door de sloot onder de draad met 4000 volt door. Soms ging hij met zijn eigen dames op stap, een aantal malen hielden de dames het voor gezien en ging Boy zelf op bezoek bij de andere koeiendames. Gelukkig stond er steeds genoeg draad tussen.
Jan slaagde er steeds in met veel geduld Boy weer naar huis terug te drijven. Iedereen hield zich op een veilige afstand, soms in de auto, achter de bomen of in de tractor, maar met Jan ging het rustig maar gestaag huiswaarts, zonder incidenten.
Nu in september worden ze met regelmaat verweid binnen de inmark (inclusief het berkenbosje) en het grasland waarvan al geoogst is.

3.Weide koeien
Alle draden zijn herhaaldelijk gecontroleerd en nu is er, denken we, geen mogelijkheid meer te ontsnappen. De koeien moeten kalven in oktober. Jan verbouwt de stal tot een loopstal die voldoet aan de eisen van Debio(de ecologische organisatie hier in Noorwegen)

Joke † juli 2008
Einde juli, als we druk bezig zijn met het hooien, komt Eivind op een morgen binnen met de mededeling dat er een kat op de weg ligt..Tautra is in huis en Joke heb ik de avond ervoor nog gezien om 23 uur want toen zat hij in de tuinstoel onder de boom.
Toch maar gaan kijken..
Het blijkt Joke te zijn die waarschijnlijk vroeg in de ochtend is aangereden door een auto. Waarschijnlijk op slag dood.
Hij ging altijd mee de post ophalen en stak de weg wel eens over om aan de overkant in het bos muizen te vangen. Dit was zijn laatste tocht.
We zijn erg verdrietig. Tautra blijft een aantal dagen buiten en loopt miauwend rond het huis. Hij lijkt op zoek. Hij komt alleen binnen om snel wat te eten.
Na een week hebben we bij Bjørk-Heidi een kitten opgehaald van dezelfde moeder en dezelfde vader, 6 weken oud . Het voelt wat ontrouw maar voor Tautra is het het beste, denken we.
De geschiedenis herhaalt zich weer want aanvankelijk wordt aangenomen dat het een zij is en ze krijgt de naam Heidi. Dochter Ilse constateert 2 maanden later dat het toch echt een kater is. De naam wordt veranderd in Han-Heidi( wat letterlijk vertaald hij- heidi betekent)
Na een korte gewenningsperiode kunnen Tautra en Han-Heidi het erg goed met elkaar vinden.
Joke begraven we onder de vogelkers waar hij zo graag in klom om de eksters te pesten.



Een rijke oogst van 2008
Dit voorjaar en deze zomer is er erg veel tijd gegaan in het oogsten van ingrediënten voor de delicatessen productie.
Een lijstje:
- berkensap, 60 liter getapt uit de bomen.

Verschillende recepturen zijn uitgeprobeerd om een witte wijn achtige drank te maken met toegevoegde ingrediënten als berkenblad, munt, moerasspirea, appel, verschillende gisstsoorten en type suikers. Een aantal recepturen heeft fantastisch uitgepakt. De appel bleek niet voldoende uitgegist. De kurken vonden we aan het andere eind van de kelder terug met de flessen leeg. Het rook wel erg lekker daardoor…

De bomen zijn weer dichtgemaakt voor het volgende voorjaar: Appellation controlée Gryteselv Fjellgård.

- jonge berkenknoppen, voor allerlei drankjes en als pikante vulling voor vis
- granskud, de uitlopende topjes van de fijnspar voor heerlijke siroop, pesto, gelei’s en ingrediënten voor speciale azijnen en olie.
- Jonge wilgenroosjes als asperge te eten
- wilgenroosjesbloemen voor de geitramssirup en geitramsgelei
- wilgenroosjes blad voor gefermenteerde thee
- paardebloemen, dit jaar voor de gelei.
- bloemen van de moerasspirea voor mjødurtsirup en mjødurtsuikers
- voor kruiden en theemelanges: duizendblad, heermoes, vrouwenmantel, boerenwormkruid, jeneverbes, herderstasje, bosbessenblad, frambozenblad, veel berkenblad, veel brandnetel, hop.
- Rabarber voor chutney’s en marmelades
- Een uitstekend aalbessenjaar, zelfs bij Eivind in de tuin geplukt
- Cantharel, eekhoorntjesbrood, parasolzwammen en schapenvoetjes.
- Rosenrot, de wortel – het Noorse equivalent voor Ginseng: als ingrediënt voor likeur, kruidenazijn en als opkikkertje.
- Wilde frambozen
- Moltes ( bergframbozen of ook wel cloudberry’s genaamd)
- Bosbessen en de variant Blokkebær
- Mega hoeveelheid Tyttebaer
- Lijsterbessen voor de gelei en wijn. Heel bijzonder van smaak.
- Kraaiheide of zoals dat hier heet: Krekling
- Veel forel en røye
Genoeg voorraad dus om deze winter te gaan produceren.
Een proefserie met wijnazijnen in combinaties van bloemen en bessen, kruiden en bessen is al gemaakt, compleet vormgegeven met het Gryteselv Fjellgard logo. Daarnaast verschillende soorten gelei’s, siropen, marmelades, theemixen en kruiden. Op de zomermarkt met veel lokale kleinschalige producenten is de eerste productie al verkocht.
De vitrine in de hal staat nu vol met de producten.

Jan heeft zijn oogst aan bomen laten zagen bij Eivind. Er is veel materiaal nodig voor het aanpassen van de stal, het verbouwen van de siloruimte en het gastenhuis.
Al het materiaal moet voor de winter naar binnen anders vinden we het niet meer terug onder de sneeuw.

De opdracht voor de Villmarksveien is afgerond.Al met al een uitdaging om voor dit klimaat te ontwerpen. De borden zien er prachtig uit. Een aantal zal nog voor de winter worden geplaatst. We maken nog een foto van een compleet geplaatst bord.


Hulp
Deze zomer is er veel bezoek geweest van familie, vrienden en B&B gasten. De handen zijn zo nu en dan flink uit de mouwen gestoken en dus daarvoor dank aan:

Wil voor de hulp bij het afrasteren en verzamelen van kachelhout
Anja voor het schoonmaken van de vissen en al die afwas toen de afwasmachine het begaf
Lambert voor het wieden van de tuin en het schoonmaken van de vissen
Simone voor het koken en het weer eens over koken hebben
Max voor het roeien van 4 luie volwassenen
Ilse en Robert voor het afrasteren, hout ruimen, wieden, koken, paarden bekappen, moltes plukken, internet installeren en wat niet al..
Rob en Herma voor de vogelverschrikker
Onze WWoofers uit Parijs, Ann en Béatrice: voor het over en over schilderen van een grijs huis tot een wit huis, het oogsten en sorteren van de wilgenroosbloemen, het verzamelen van de zaadknoppen van de zuring en niet te vergeten voor het schoonspuiten van de stallen.. Echte helden uit Parijs!

Joke en Andre voor het oogsten van de bosbessen waar we niet aan toekwamen en het verder verkennen van het gebied.

En natuurlijk de B&Bgasten die hebben genoten van de rust, de mooie omgeving en die we konden vertellen over en laten proeven van al dat heerlijks uit bos, meer en van berg.

De folder wordt in het Nederlands vertaald. Hier alvast de Noorse versie.

We hadden fantastisch weer deze zomer ( 24 uur licht per dag) dus was er ook tijd om te genieten van het weer, een oogstfeest, buiten eten met vrienden, zwemmen en een beetje werk.

De website is in de maak en zal binnenkort worden geplaatst.
Ook hier alvast een voorproefje.
Het weblog zal daar in worden opgenomen.

Archief weblog 8: april 2008 Hendrik-Avercamp-in-Noorwegen, Villmarksveien, oogst in het bos, herenkatten en culinaire experimenten vervolg. Hendrik Avercamp in Noorwegen. Het hoogtepunt van de winter, na kerst natuurlijk, is de tijd rond Pasen. De dagen zijn langer, de zon warmer en de sneeuw heeft precies de juiste hardheid om te langlaufen. Er worden allerlei evenementen buiten georganiseerd en bijna alle Noren gaan op Påsketur (paasvakantie). Weliswaar gaan er ook een aantal naar warme landen maar de meesten trekken toch naar de bergen om te langlaufen, skiën, sneeuwscooteren, tochten met de hondenslee te maken en gaan wakvissen in de bergmeren. Bij Unkervatn, een groot meer in de buurt, is een winterfestival georganiseerd met allerlei activiteiten zoals een ritje met de paardenslee over het ijs( inclusief belletjes), een langlauftocht en een wedstrijd wakvissen. Er zijn baantjes uitgezet voor kinderen om te sleeën en te schaatsen.Op diverse vuurtjes wordt van alles klaargemaakt voor de tussendoortjes zoals koffie, broodjes met worst, soep, gepofte aardappels en gegrild lamsvlees. Als we er arriveren op een stralende zaterdagmiddag, zien we een beeld wat we alleen kennen van de schilderkunst uit de Gouden Eeuw maar dan in Noorwegen: Hendrik Avercamp. Oud, jong en piepjong vermaakt zich op het dichtgevroren meer met van alles en nog wat. Er landen zelfs twee kleine vliegtuigjes voor een bezoekje. Veel mensen komen per sneeuwscooter met de hele familie. Buurman Bjørn-Arne organiseert met Pasen een langlaufpuzzeltocht. Voor de gelegenheid zijn er een flink aantal loipes gemaakt waar we nog een flinke tijd daarna plezier van hebben. In de avond worden we uitgenodigd voor een après- ski bij een gigantisch vuur, uitgegraven banken van sneeuw bekleed met rendierhuiden, veel koffie, hjemmebrennt en gerookt hertenvlees. Dit alles bij min 26 graden. Maar met vuur, gedestilleerd, warme kleren en gastvrije Noren is het erg gezellig en de kou valt mee. De kinderen die op bezoek zijn maken allerlei beelden van sneeuw her en der, graven hele gangenstelsels langs de weg waar de sneeuw 1.50m hoog is. Bij het meer is zelfs een iglogevangenis gemaakt. Jan gaat met BA mee wakvissen naar het meer hier vlakbij. Eerst een tochtje met de sneeuwscooter, daarna het boren van het gat en het uitzetten van de hengels. En ook al gaan de Noren maar een korte tijd naar buiten: ook deze tocht is niet compleet zonder vuurtje, kokekaffe, en iets te eten. De hengels kunnen vanaf de picknickplek in de gaten worden gehouden. Het is nu eind april. De sneeuw is nu snel aan het verdwijnen. De dagen lengen en in de zon zitten kan, ook al vriest het ‘s nachts nog regelmatig. Hier in de bergen ligt de sneeuw iets langer dan beneden in Trofors of in Mosjøen, aan de kust. Daar is alles al verdwenen en laten de eerste voorjaarsbodes, hier vooral klein hoefblad, zich in overdaad zien. Villmarksveien. Jan heeft de opdracht gekregen van de Noorse Streekraad om borden te ontwerpen voor de Villmarskvei. De Villmarksvei loopt van Majavatn tot Korgen en is een alternatieve route van de E6. Deze weg is van oudsher een oud onaangetast gebied met veel vis en wild en loopt langs allerlei bijzondere plekken waar borden worden geplaatst. Jan heeft 3 ontwerpen gemaakt waarvan er 1 is uitgekozen. De borden, gemaakt van een combinatie van ten dele onbehandeld hout en plexiglas, worden bedrukt met de informatietekst en het logo van de villmarksvei. Een uitsparing in de lay-out laat de lezer direct in het landschap kijken(in plaats van een foto) waar de tekst over gaat. De werkplaats functioneert al prima en de productie is nu in volle gang. Oogst uit het bos. Nu de bovenlaag van de sneeuw net hard genoeg bevroren is, is het mogelijk met machines in het bos te komen zonder de bodem te beschadigen. Er is nogal wat materiaal nodig voor de verbouw van de koeienstal, de schapenstal en het restaurant deze zomer. Dus gaan op een zondag het bos in om te kijken welke bomen gekapt kunnen worden omdat ze de juiste grootte en dikte hebben. Het voelt een beetje raar daar te lopen met een Nederlandse achtergrond waarin iedere boom gekoesterd wordt en een lintje aan iedere boom te hangen die gekapt gaat worden. We zorgen ervoor dat er een goede verdeling komt zodat het landschap geen kaalslag vertoont. Er is vakliteratuur die aangeeft hoe kappen kan bijdragen tot een goede wildstand en hoe vervolgens aangeplant moet worden want dat is een vereiste bij het kappen. Er zijn beschermde delen in het bos waar absoluut niet gekapt mag worden. Een bosbouwbedrijf kapt, stript en zaagt op maat en brengt het hout naar de boerderij. Jan is de koning te rijk met zijn verse houtoogst. Herenkatten. Voor Joke en Tautra heb ik een afspraak gemaakt bij de dierenarts. Om te voorkomen dat er straks 10 katten rondlopen in plaats van 3 (Sofuss is de kater van Bjørn-Arne)moet er gesteriliseerd en gecastreerd worden. Het is een hele klus om de katten in een kistje te krijgen alsof ze weten wat hun boven het hoofd hangt. Wie schetst de verbazing als de dierenarts meldt dat het geen poes en kater zijn maar 2 katers… De ingreep verloopt prima en na een groggy middagje willen ze al weer naar buiten. Ik heb een rendierhuid bij de achteruitgang gehangen om te luchten en daar zijn ze vreselijk nieuwsgierig naar maar ook een beetje bang. Ze willen steeds om het hoekje kijken naar dat grote beest dat haar hangt maar niet die deur uit. Dat moet via de andere kant. Ze hebben al een dikke ruzie achter de rug met een eksterpaar dat een nest aan het bouwen is in de vogelkers met veel gepik aan staarten en poten. Verder vermaken ze zich prima met elkaar achterna zitten in de sneeuw, Sofuss beloeren want daar zijn ze een beetje bang voor en natuurlijk languit op de bank liggen in een kluwen van 2 katten en slapen in de zon. Culinaire experimenten. Eivind heeft teveel melk voor zijn tank dus er moet boter gemaakt worden. Op een avond gaan we aan het werk en maken van 10 liter room ongeveer 1,5 kg boter en karnemelk. Karnemelk is een fenomeen dat ze niet kennen in Noorwegen. In de regel wordt dat aan de kalveren gegeven. Wij kunnen weer eens proeven van rauwmelkse karnemelk.Wat een rijkdom weer. We krijgen een voorraadje kruidenboter, knoflookboter en karnemelk mee. De mal van het boterschaap komt zo vlak voor Pasen ook goed van pas. De bresaola is klaar en we testen deze in een carpaccio: beetje rucola, parmezaanse kaas, dressing en de bressaola, erbij zuurdesembrood. Een feestje weer. De B&B is klaar. Noorse en Nederlandse gasten melden zich al voor een diner of een kort verblijf. Een speciaal weblog met foto’s van de ruimtes en verdere informatie is in de maak.

Archief weblog 7: januari 2008


Jul, lesje bosbouw, een begin van de veestapel, Joke is verliefd en
culinaire experimenten 2.

Jul.
Kerst (Jul) is in Noorwegen een belangrijk familiefeest. Iedereen is al weken van te voren aan de grote schoonmaak en het bakken. Je wordt geacht 7 soorten koekjes/gebak op de tafel te hebben. Gelukkig zijn de meeste goed houdbaar en kunnen ze tot in januari op tafel komen.En dat zien we dan ook gebeuren.
Ik vind 2 bakijzers voor 2 van die vormen: goro, een samentrekking van het woord goede raad en krumkaker(lijkt op de Nederlandse rolletjes of de Groningse kniepertjes).
Iedereen heeft speciale kerstgordijnen, kerstkleden en veel julenissen (kerstkabouters)in allerlei soorten.

Eivind nodigt ons uit voor een Julebord (traditionele maaltijd die voor Kerst wordt opgediend) met de plaatselijke småbrukers op Saeterstadgård.
Dit Julebord bestaat uit producten van de eigen boerderij met o.a. bergroye (( soort forel) en verschillende soorten geitenkaas. Bijzonder en eenvoudig tegelijk.
Een tocht van ruim 30 km over een spiegelgladde en aardedonkere weg gaat eraan vooraf. Gelukkig is het voor Eivind bekend terrein.

Het kinderprogramma stelt iedere dag de vraag: Hvor mange dage er det nå til Jul.(hoeveel dagen is het nog tot Kerst?)
Langzamerhand worden de kinderen naar de climax van Jul gedreven.
Even lijkt het erop dat we bijna geen sneeuw meer hebben op Kerst omdat het al een paar dagen dooit. Maar gelukkig begint het op de 24e zo rond vier uur in de middag te sneeuwen en het gaat de hele dag en nacht door. De volgende ochtend een klassieke Kerst met sneeuw.
Dochter Ilse en partner Robert zijn uit Nederland gekomen om met ons Kerst en verjaardagen te vieren.
In de bagage langlaufski’s. Dat wordt voor ons de eerste keer dat we op de latten gaan. Jarenlang hebben we ons er tegen verzet omdat we het een foute setting vonden. Maar hier klopt het opeens. Hoe moet je anders het bos in?
Veel hilariteit door stunten van Jan die demonstreert dat je gemakkelijk op een ski kan langlaufen en de biatlon(skishyting ) imiteert. Veel valpartijen ook maar alles wordt vastgelegd met de camera
Op 1e kerstdag trakteren we de paarden op een vrije run zonder mensen erop of eraan door het bos. Ze mogen weer echt even wilde paarden zijn. Het bospad met een keerlus is daar heel geschikt voor en eigenlijk kunnen ze nergens heen dan het pad heen en terug volgen. En dat doen ze met volle vaart. Brim voorop, de dames er achteraan
Op 5 e kerstdag hebben Rune en Bjørk-Heidi een ontbijt voor de buren georganiseerd.
Ruim 30 man neemt plaats aan de ontbijttafel na de ronde langs het bijzonder smakelijke ontbijtbuffet.
We ontmoeten weer nieuwe buren; ook al omdat het begrip buren ruim is geïnterpreteerd.
We worden teruggebracht door zoon en dochter op de sneeuwscooter. Met een vaartje van soms wel 70km ( 800cc)scheuren we door bos en berg, over het bruggetje terug naar Gryteselv Fjellgård. Kerstmiskermis…
Een feestelijk Oud en Nieuw wordt afgesloten met weer een buurtetentje bij overburen Ilja en gezin op 14 januari. Nieuwjaar volgens de Juliaanse kalender die zij hanteren. Een uitbundige, overvloedige maaltijd met veel slivovitsj.


Het is inmiddels februari. Kerst, Oud en Nieuw en de nodige verjaardagen zijn weer achter de rug.
Op de 20e kerstdag(!) wordt alles afgesloten. Hier en daar staat er nog een kerstboom in huis. Wie er goed voor zorgt, kan hem 2cm zien uitschieten.
Officieel is Mørketiden voorbij want op 20 januari laat de zon zich voor het eerst weer boven de bergen zien. Het wachten op het voorjaar is nu begonnen. Ventetiden.
Nog volop winter met temperaturen variërend van maximaal min 20 tot rond het vriespunt. Windstil (en dat is het meestal) en met de zon in het gezicht kun je buiten al een kopje koffie drinken.
Het echte langlauf, ski en sneeuwscooterseizoen begint rond maart/ april omdat de zon dan wat warmer is en de dagen wat langer.De loipe in het dorp is al wel klaar met verlichting en al, maar wordt nog niet druk gebruikt.
We werken intussen met man en macht om de kamers voor de Bed & Breakfast voor die tijd klaar te hebben.
De streefdatum is 1 maart.

Het is prachtig wandelweer. De bovenlaag van de sneeuw is net genoeg bevroren om erop te lopen. Zo kunnen we weer het bos in; ook al zakken we hier en daar kniediep in een waterloop. Even op een omgevallen berk als bankje uitrustend, sneeuwt het zachtjes en lijkt het wel of we in zo’n sneeuwbol zitten in een perfect landschap. De Gryteselva is een sprookje.


Les in bosbouw.
In de winter is het de tijd om in het bos het nodige hout voor de bouw te kappen. Het bos is dan door de bevroren ondergrond ook het meest gemakkelijk toegankelijk. Eens in de zoveel tijd wordt de stand van zaken door de gemeentelijke afdeling bosbouw opgemaakt door de kaarten bij te werken na een inspectie aan de hand van luchtfoto’s.
Een gesprek met de verantwoordelijke ambtenaar voor bosbouw van de gemeente Hattfjelldal levert de nodige informatie op over de leeftijd, nieuwe aanplant, beschermde stukken waar absoluut niets mag gebeuren en kapklare delen van ons bosgedeelte.
Jan kan gaan plannen.

Eivind werkt al jaren met zijn paarden in het bos. Het is een milieuvriendelijke manier om gekapt hout te transporteren zonder de bodem te beschadigen met zware trekkers. Bovendien is het ook geluidsarm. Jan loopt een dag mee om te zien hoe dat gaat.
Met Lillegut (wat kleine jongen betekent) het Dørlandshest demonstreert Eivind hoe je met eenvoudige hulpmiddelen de boomstammen op de slee laadt en transporteert. Dat kan een klusje voor Byrna, ons IJslands paard worden.

Joke is verliefd.
Joke de Kat heeft sinds Kerst een vriendin. Een echte boskat, Tautra genaamd en afkomstig van het Mariaklooster op Tautra, een eiland aan de kust ter hoogte van Trondheim.
Zus Els heeft daar al een begin gemaakt met het socialiseren van de kitten en haar meegebracht na een 5 uur lange treinreis.
Jan dreigt haar Swiffer te noemen omdat ze met haar lange vacht genadeloos al het stof overal vandaan haalt.



Joke is meteen om, heeft geen belangstelling meer voor ons. Op schoot zitten, ronddragen, samen op de bank liggen, dat alles hoeft niet meer. Dicht bij Tautra blijven die springt, stoeit en nergens bang voor is, is het enige wat hij nog wil.
Ze is ook een schoonheid, soms een slordige schoonheid, maar een schoonheid met veel gevoel voor theater.

Ook Myra en Tautra kunnen het samen na een kennismaking goed vinden. Een paar aanvaringen bij de etensbak van Myra maar dat is dan ook duidelijk.
Omdat de sneeuw voor katten hoog ligt gaan ze niet graag naar buiten. Het verplichte halfuurtje luchten wordt geduldig uitgezeten, meestal op het trapje voor de deur, tot Jan terugkomt van de paarden.

Vestlands Fjordfe en Villsau.
Omdat de boerderij in de toekomst de eigen leverancier wordt van de ingrediënten voor het restaurant hebben we ons georiënteerd op de aanschaf van koeien en schapen voor de vleesproductie.
We hebben gezocht naar vee dat kan grazen in de Utmark(bos en open delen in het bos), zelfstandig kan kalven en lammeren en bij voorkeur het hele jaar rond buiten kan zijn.
Kortom vee geschikt voor dit klimaat en dit gebied.
Vestlandsfjordfe, een oud Noors koeienras waarvan er niet zoveel meer zijn, voldoet aan die eisen.
Voor schapen werd dat Villsau.

Bij Kleo en Sigbjørn van Handnesgård hebben we 7 koeien en 1 stier gekocht die in mei hierheen komen.
Villsau of ook wel Gammel Norsk Sau genoemd is een wat kleinere schapensoort, die een kruising lijkt van geit en schaap. Ze hebben meer kudde-instinct dan de meer gehouden witte schapen en zijn daardoor ook wat weerbaarder voor roofdieren. Hun vlees wordt als een delicatesse beschouwd en hun vacht is erg gewild, ook al zijn het kleine schaapjes. De schapen komen in het najaar.
Ook deze zullen een groot deel van het jaar en najaar in het bos aan de overkant grazen.

Koeien en schapen worden in de winter naar huis gehaald, kunnen dan naar keuze binnen of buiten maar worden gevoerd. Bovendien moet er gelammerd worden.
De boerderij moet nog worden aangepast voor de huisvesting. Dat gaat vroeg in het voorjaar en in de zomer gebeuren.


Culinaire experimenten .
De zuurkool is uitstekend gelukt. Weer een ouderwets smaakje met de herinnering aan de zuurkool die mijn moeder vroeger inmaakte. De rode kool heeft nog wat tijd nodig.
Twee nieuwe experimenten zijn in de maak: pastrami en bresaola, beide van origine bereidingswijzen voor rundvlees.
Pastrami die in dit geval meer de Ierse variant van corned beef is, staat nu in de pekel met kruiden om over een paar dagen een aantal uren gaar gekookt te worden in plaats van koudgerookt.
De bresaola, van origine wordt runderstaartstuk daarvoor gebruikt maar in dit geval elandrug, ligt in de marinade van wijn, zout en kruiden in de koelkast en moet over een paar dagen worden schoongedroogd, verpakt in een doek en droog gerijpt.
Het hele proces van rijpen duurt 1 tot 2 maanden.
Ook dit wordt vervolgd.

Archief weblog 6: oktober 2007


Jagers, de koning van het woud, Brekebeentje, Mørketiden, culinaire experimenten en mijnheer Joke..

De jagers en de koning van het woud.
Tussen 10 september en 31 oktober kun je beter geen eland zijn in Noorwegen.
Dan wordt er namelijk op je gejaagd.
Al zo rond begin september breekt de jachtkoorts los. Zie je 2 mannen bij elkaar staan praten, dan gaat het in 9 van de 10 gevallen over het komende jachtseizoen: waar ze gaan jagen, wanneer en met wie. Het aantal vrouwen dat jaagt is sterk in de minderheid.
Het gebied rond Hattfjelldal is ingedeeld in een aantal jachtdistricten. Per aantal hectares wordt een quotum vastgesteld. Gekoppeld aan het elandenbestand wordt ook aangegeven welke leeftijd en geslacht geschoten mag worden. De jagers maken afspraken met de eigenaars van het jachtgebied.
Wij vinden dat de elanden een goede kans hebben. Er zijn niet zoveel jagers die echt de bergen in trekken. Het blijft over het algemeen bij stukken bos in de gaten houden en met de auto heen en weer rijden. De elanden kunnen van hieruit ver de bossen in van het Borgefjell Nationalpark, als ze slim zijn tenminste.
Er mag niet vanuit de auto geschoten worden.
De geschoten elanden worden ter plekke geslacht, ontdaan van de ingewanden en getransporteerd naar een dichtbijzijnde boerderij en daar in de schuur afgehangen om te rijpen.
Bij dat afhangen hanteert men het principe van 40 dogngrader. Dat betekent 10 dagen afhangen als de gemiddelde temperatuur 4 graden is. Dit kan langer en korter, afhankelijk van de gemiddelde dagtemperatuur.
De eerst eland bij Bjørn-Arne in de schuur was indrukwekkend. Met recht de koning van het woud. Een jonge elandenstier. Na hem volgden er nog een paar. Ze wegen in de regel tussen de 300 en 500kg en kunnen 3 m.lang worden.
Wij kregen ons deel als eigenaars van het bos en land waarop gejaagd werd, zoals afgesproken, per hectare uitbetaald in elandvlees
Een respectabele hoeveelheid die gelukkig, zij het wat grof, geportioneerd was.

Brekebeentje.
Een drukte van belang, vooral de laatste dagen want het quotum moest behaald worden.
Myra die van die drukte maar niets begreep werd op de een na laatste dag aangereden door een jager.
Een drievoudige breuk in het achterbeen was het gevolg.
Nu zijn de Noren absoluut dierenliefhebbers maar op het “platteland”zijn ze tamelijk pragmatisch in de kosten die dit soort ongelukken met zich mee brengen. De economische waarde van de hond wordt afgewogen tegen de kosten van de dierenarts. In dit geval substantieel.
De dierenarts die van ver moest komen waarschuwde al dat ze niets kon doen aan een complexe botbreuk maar wilde wel komen om de hond uit zijn lijden te verlossen.
Dat leek ons voor een hond van 7 maanden met een gebroken achterbeen ondenkbaar.
Gelukkig kregen we alle hulp die nodig was. De dierenarts uit Mosjoen kwam er speciaal voor terug van zijn vrije weekend en op zondagavond werd Myra geopereerd. De botbreuk werd met een plaatje en schroeven gefixeerd en compleet met gips(waarop hondenpootafdrukken) konden we haar weer mee naar huis nemen.

Na een paar dagen gaat het alweer beter en moeten we haar zelfs temperen buiten. Ze heeft veel energie.
Joke snapt er niet veel van; zeker niet als Myra van al dat binnen zitten wat humeurig tegen haar doet. Het heeft echter ook voordelen: ziekenbezoek die een bot meebrengt b.v.


Tegelijkertijd met het jachtseizoen mag in bepaalde delen ook gejaagd worden op beren.
Ieder jaar vallen veel schapen, vooral die in de buitengebieden grazen(de utmark), ten prooi aan beren, eigenlijk alleseters. Er zijn beren, voornamelijk mannetjesberen, die zich gespecialiseerd hebben in schapen.
Er is maar een klein aantal beren rondom Hattfjelldal. Door DNA te verzamelen(poep)is vastgesteld hoeveel het er zijn en welke bewegingen ze maken.
Een beer heeft al een speciale naam gekregen. Hij wordt Tyson (de boxer) genoemd omdat hij bij de jacht op schapen aan de oren van zijn slachtoffers knabbelt.
Gelukkig is de gemeente Hattfjelldal uiterst terughoudend met het verstrekken van toestemming om beren neer te schieten. Men hamert hier op de biologische variëteit en dat de aanwezigheid van beren nu eenmaal bij het gebied hoort.
De discussies laaien dan ook ieder seizoen weer op; zeker omdat dit jaar in Zweden ook 2 jagers door een beer ernstig zijn verwond.
Een beer is in ieder geval hier vlakbij geweest want hij heeft in ons bos van de eland gesnoept terwijl de jagers vervoer regelden voor de geschoten eland.


Mørketiden
In ieder geval is nu de rust weer teruggekeerd. Het jachtseizoen is afgelopen. De beer is al bijna begonnen aan zijn winterslaap en het is winter hier.
Na een prachtige herfst heeft de winter 3 keer aan de deur geklopt. Het lijkt of de derde keer nu het definitieve begin is.
Het sneeuwt al dagen en de sneeuw blijft voorlopig liggen. Kant en klare kerstkaarten waar je maar kijkt.
Mørketiden (de tijd van de donkerte) is aangebroken. ’s Morgens om 8 uur is het licht en tegen vieren gaat het al schemeren. Nog even en de zon komt niet hoog genoeg meer om boven de bergen uit te komen. Dan komt de tijd van “het blauwe licht”waar dit gebied beroemd om is. Wij hebben het in ieder geval nog nooit gezien. Wel op een heldere avond het Noorderlicht.
Nagenoeg ieder huis hier heeft voor elk raam een lampje hangen dat gaat branden zodra het donker wordt. Zo vormen de huizen bakens in het verder donkere landschap, ook ’s nachts.
De temperatuur is zo rond het vriespunt maar omdat het nagenoeg bijna nooit waait en de atmosfeer droog is voelt het niet koud en is dit het stralende winterweer waar we in Nederland op wachtten na een natte herfst.
Alles moet nu binnen en opgeruimd. Want als de sneeuw eenmaal blijft liggen vindt je niet alleen niks meer terug maar komen er in de loop van de winter enorme krachten los die niet veel heel laten van de spullen die buiten zijn blijven staan.
Het brandhout voor de kachels moet klaar zijn.
Door alle bouwwerkzaamheden van restaurant en gastenverblijf hebben we de aanschaf van schapen en koeien uitgesteld tot volgende zomer. Dan kunnen we tegelijkertijd ook zien hoe de winter verloopt en welke praktische consequenties dat heeft. De stal is deze winter uitgeleend aan Bjørn-Arne en Rune. Zij hebben er hun jongvee gestald.
De paarden vinden het in ieder geval zeer interessant al die koeien.

Culinaire experimenten.
Al het elandenvlees vroeg erom om er eens mee te experimenteren.
Het eerste experiment was al meteen een succes: gerookte elandenworst met als ingrediënten elandvlees, spek, peterselie, sjalot, peper, zout, gedroogd cantharelpoeder, en een scheutje calvados.
Alles door de gehaktmolen gedraaid, in -door (wie anders) Eivind geleverde echte- darmen gestopt, laten rijpen en vervolgens warmgerookt. Verrukkelijk.
De experimenten die verder lopen zijn: zuurkool en kaas.
Verse zuurkool uit het vat is hier niet te krijgen. Wel in foliezakjes met nogal wat conservering erin. De eerste 6 kilo witte kool is aan het werk om zuurkool te worden. Wordt vervolgd…..
Met melk van Bjørn-Arne’s koeien kaas is er feta, roomkaas, brandnetel-knoflookkaas vers en hard, in jeneverbes gerookte kaas, en brunost(gecarameliseerde kaas van wei en room) gemaakt.
Het blijft behelpen. Omdat het hier in de regel droog is droogt de kaas te snel. Alle pogingen om een vochtig klimaat te scheppen ten spijt. Ik begrijp nu waarom Nederland een kaasland is.
De verse kaas gaat daarentegen wel prima. Ze smaken overigens allemaal wel uitstekend. Alleen de harde kazen zijn moeilijk te snijden en gedragen zich al gauw als oude kaas.

Het kippenhok is helemaal klaar en door alle kippen, vooral hanen, in gebruik genomen. Het wachten is op de eieren.

Joke de Kat.
We zijn er uit. Joke is een meneertje. We hebben nog even gezocht naar een rits in zijn pak want soms is het meer een aapje in een poezenpak. Hij gaat samen met Jan aan het werk naar de werkplaats op muizenjacht en komt tegelijk weer met hem terug voor de pauzes. Hij heeft het wat moeilijk met de 40cm sneeuw die er inmiddels al ligt. Maar onder de houtschuur, ongeveer 10m van het huis, is het muizenparadijs en daar heeft hij het door de sneeuw ploegen graag voor over.

Archief weblog 5: september 2007

Vogelperspectief, sopptember, tyttebær, poes in de kooi en Fins brood.

Vogelperspectief.
Hattfjelldal heeft een klein vliegveld waar de plaatselijke vliegclub 6 vliegtuigjes heeft staan. Alle vliegtuigjes zijn privé bezit, soms van meerdere leden. Het is mogelijk een rondvlucht te maken volgens een route naar keuze. Het blijkt zelfs mogelijk gebracht en gehaald te worden naar en vanaf het vliegveld van Trondheim.
Stig, eigenaar van de plaatselijke eetgelegenheid annex dvd verhuur, feestzaal én prominent lid van de vliegclub gaat met ons een rondje vliegen boven Gryteselv en het gebied erachter.
Stig is geboren piloot.
Op zijn twaalfde jaar was hij al wereldnieuws doordat hij, na vele vluchten met zijn vader, bedacht zelf met een vriendje het maar eens te proberen. Opstijgen en vliegen verliep prima, het landen minder. Dat kostte na 2 of 3 pogingen het landingsgestel maar gelukkig waren de piloten ongedeerd.
Nu dus met vliegbrevet en een jarenlange ervaring vliegen wij met hem.
We vragen buurman Bjørn-Arne mee om ons een en ander aan te wijzen.
Het is 20 graden en een heldere dag.
We vliegen een rondje boven ons gebied en gaan vervolgens naar Rossvatn, een van de grootste meren in Noorwegen.
We zien een indrukwekkend landschap van bergen, meren, Rossvatn zelf en vliegen zelfs tussen de bergen door.
Een verstild gebied met sneeuwtoppen, helblauwe meren en boerderijen als eilandjes ligt onder ons. Het is duidelijk zichtbaar hoe het gebied wordt bewoond: veel gebouwen langs de wegen en concentraties van bebouwd gebied in het dorp met daarachter uitgestrekte onbewoonde berglandschappen met bossen, meren en boven de bomengrens indrukwekkende rotspartijen.
Hier en daar staat een hytte, het 2e of 3e vakantiehuis van de Noren.
Als finale vliegen we langs de Hatten: de berg waar Hattfjelldal zijn naam aan dankt.
Het is inderdaad een hoedvorm.

Sopptember.
De maand september wordt hier sopptember genoemd.
Sopp is het Noorse woord voor paddestoel. Hoewel de variatie erg groot is beperken we de oogst tot de Cantharel, Piggsopp (lijkt op pied de mouton) en een boletensoort die hier Rødskrubb heet.
Vooral de cantharellenoogst is begonnen en dat zullen we weten ook.
Eivind haalt ons op een zondagochtend op en we vertrekken met manden en rugzakjes richting Elsvatn.
Myra gaat voor de eerste keer mee en heeft het erg druk met controleren waar iedereen is.
Zodra we een pauze inlassen gaat ze meteen opgerold liggen slapen.
Eivind maakt een kampvuurtje en hangt de bij de waterval gevulde waterketel aan een stok boven het vuur. We gaan kokekaffe maken. Als het water kookt wordt er koffie in de ketel gestrooid en mag de koffie nog even doorkoken.
Als echte koffieliefhebbers kijken we er wat sceptisch naar maar de koffie is heerlijk.
Bij of in de koffie hoort hier een stuk worst. Ook wij doen daaraan mee en we roosteren onze Nederlandse boterhammen met kaas aan een stok boven het kampvuur om niet achter te blijven.
Cantharellen in overvloed. We komen thuis met alle manden gevuld en we hebben ruim 5 kilo.
Het schoonmaken en verwerken is een hele klus. Gelukkig is dochter Ilse op vakantie.
Een deel van de cantharellen wordt gedroogd, een deel geblancheerd en ingevroren, de rest wordt verwerkt tot paddestoelenragout, paddestoelenketchup, op potten met olie en kruiden gezet maar ook rauw ingevroren.
Het paddestoelenseizoen loopt een tijd door. Zolang het nog niet vriest, blijft het aanbod doorgaan. We hebben dus nog tijd om de vriezer en de kasten te vullen.
Alex, Carlotta en Tobias, onze vrienden uit Nederland, raken bij een volgende tocht ook helemaal verslingerd aan het cantharellen zoeken.
De tocht op 17 september, weer met Eivind (de plekkenweter), levert de absolute top op: 15 kg cantharel. We hadden nog een poosje kunnen doorplukken maar alle zakken, tassen en mandjes waren vol.
Zelfs Veera kan haar ogen niet geloven en fotografeert het bewijsmateriaal voor het thuisfront in Finland, paddestoelenland bij uitstek.
Dat moet met alle andere oogsten in totaal komen op 28 kilo voornamelijk cantharel en een beetje piggsopp. Genoeg voor de komende winter.
Wat een rijkdom.


Bjørn-Arne neemt ons mee naar de fellesbeite, de zomerweide van 4 boeren gezamenlijk, omdat daar de frambozen groeien. Jammer genoeg worden we door een regenbui overvallen maar toch nog een oogst van een paar kilo heerlijk geurende frambozen.
Een deel ingevroren, een deel op wodka gezet voor de komende kerst.
Tijd om nu ook tyttebær te plukken.
Tyttebær is de Noorse rode bosbes. Hij doet denken aan iets tussen cranberry of vossebes.
Dit keer worden we meegenomen door Bjørg-Heidi en Rune, de buren.
We rijden richting Unkervatn en vinden een helling waar we alleen maar een schepje langs hoeven te halen.
Deze bessen kunnen in tegenstelling tot de moltebære en de frambozen met een bæreplukk worden geoogst. De bæreplukk is een soort getand schepje dat je langs de struiken haalt. Het schepje stroopt als het ware de bessen van het struikje en vangst ze op een soort reservoir.
We hebben weinig tijd want we zijn laat vertrokken en Rune moet nog melken. De oogst in korte tijd bijna 7 kilo en dat met tijd voor koffie, Fürstenkake en daarbij een magnifiek uitzicht over Unkervatn.
Thuis worden de tyttbaer rauw ingevroren. Het verwerken kan nog even worden uitgesteld.

Joke de Kat.
Het is nog niet duidelijk of Joke nou meneer of mevrouw is. De meningen daarover zijn verdeeld; dus wachten we maar rustig af. We gaan er nog steeds vanuit dat het een zij is.
Joke is bijzonder ondernemend en heeft veel aandacht nodig.
Tijdens de periode dat er mensen logeren komt ze geen aandacht tekort en weet feilloos degene te vinden die haar rond wil dragen en aaien.
De stoeierijen van Joke met Myra zijn iedere avond een bron van vermaak en soms met al het tandengeklapper wat zorgelijk. Maar het gaat steeds goed.
Bjørk-Heidi heeft een tweede lading kuikens gebracht. De eerste 7 zijn al flink in de veren en wonen al buiten in het hok dat Ilse heeft getimmerd.
Overdag mogen ze al loslopen. De voorbeeldkip lijkt niet echt nodig maar Bjørn-Arne waarschuwt al voor de vos die tegen de winter dichterbij de huizen komt.
Joke is tegelijkertijd met deze eerste lading kuikens meegekomen.
Misschien is dat de reden dat we op een avond Joke in de kooi met de 2e lading kuikens vinden.
Ze ligt daar rustig te kijken wat die allemaal aan het doen zijn. Geen idee hoe ze de kooi heeft open gekregen.
Omdat ze al begonnen is met muizen vangen houden we nu de kooi goed in de gaten want de verleiding er een aan een nagel te rijgen kan te groot worden.

Fins brood.
We hebben een WWoofer voor een paar weken.
Wwoofer staat oorspronkelijk voor working weekends on organic farms of ook wel willing workers on organic farms. Wwoof is een internationale organisatie die bemiddelt tussen vrijwilligers en ecologische bedrijven of initiatieven. Werk in ruil voor onderdak, eten en kennismaken met het land. Veera komt uit Finland en is een harde precieze werker.
Ze helpt met de bouwwerkzaamheden en de oogst van paddestoelen en bessen.
Veera blijkt al meteen een passie voor brood bakken te hebben.
De routine om iedere dag een zuurdesem brood te bakken wordt al vrij snel door haar overgenomen.
In korte tijd zien we allerlei varianten op de ontbijttafel komen en blijkt dit haar favoriete bezigheid om zich na het dagelijkse werk te ontspannen.
Het klapstuk van de bakkerij is de ruisleipä, het Finse woord voor roggebrood. De enige ingrediënten zijn roggemeel, water en zuurdesem van roggemeel.
Een prachtbrood.
Veera heeft fantastisch geholpen. Dankzij haar zijn er heel wat klussen weer gedaan.

Voor Mirjam Veldhuis een speciale groet van de berg Hatten:


Lijst van waargenomen planten en dieren:
- moneses uniflora/olavstake/eenbloemig wintergroen
- cantharellus cibarius/ekte cantharel/ cantharel(kilo’s dus)
- hydnum repandum/blek piggsopp/gele stekelzwam
- albatrellus ovinus/sauesopp/schapebuisjeszwam
- boletus edulis/steinsopp/eekhoorntjesbrood(jammer genoeg maar eentje)
- leccinum versipelle/rødskrubb/boletensoort
- macrolepiota procera/stor parasollsopp/grote parasolzwam
- russula claroflava/mild gulkremle/russulasoort
- lactarius deterrimus/granmatriske/peenrode melkzwam
En dus alle paddestoelen eetbaar!

Dieren:
- lemmus lemmus/lemen/lemming (tijdens het paddestoelen plukken schoten ze overal onder vandaan)
- chrysops relictus/blinding/vervelende bloeddorstige vlieg die het op de paarden gemunt had.

Arcief weblog 4: juli-augustus 2007


Røyke, grasoogst, Jan’s werkplaats en 8 nieuwe huisgenoten.

De vangst van vissen gaat gestadig door. Goed voor de wintervoorraad. Voor de variatie in bereiden ga ik op zoek naar de traditionele manier van het bereiden van vis.
Ook in de Noorse eetcultuur zijn door de eeuwen heen allerlei conservingstechnieken ontwikkeld die tot voor kort en nog steeds worden toegepast.
Vooral drogen, roken en fermenteren zijn bepalende technieken voor traditionele gerechten als rakefisk, klipfisk en graved laks. Alle technieken worden ook toegepast voor wild zoals eland, rendier, orfugl of rype(hoenderachtige). Gerechten als bijvoorbeeld pinnekjøtt(lam) en lutefisk(kabeljauw) zijn een mix van technieken als zouten, drogen, stoven en bakken.

Tijd om me weer eens te verdiepen in de techniek van warm roken.
Hoe gaat dat hier eigenlijk op de traditionele manier?
Er blijken diverse constructies te zijn bedacht die deels buiten schuin ingegraven zijn of zelfstandige gebouwtjes speciaal voor het roken.
Eidvind, specialist op het gebied van selfsupporting, laat zijn deels ingegraven installatie zien en neemt ons mee naar een paradijselijke plek in de bergen. Anderhalf uur rijden heen en anderhalf uur terug, langs een beverburcht, de beste moltebærplekken en voor de jacht beschikbare jaktbuer van Staatsbosbeheer.
Op een plek, haast tegen de bergen aan, met in de verste verte geen bewoonde wereld staan een aantal gebouwen bij elkaar. Het woonhuis werd tot voor kort bewoond maar staat nu leeg. In de tuin staat een hut,volgens samitraditie gebouwd, met een centrale stookplaats waar vlees en vis werd gerookt. De hut heeft een demontabel frame waaraan het vlees of de vis kan worden gehangen. Koke kaffe kan ook, dan moet de waterketel eraan. Boven de centrale stookplaats zit in de nok een opening voor de afvoer van rook.
Het frame is met zorg gemaakt gebruikmakend van de vorm waarin het berkenhout gegroeid is. Waarschijnlijk het enige dat meegenomen werd als ze naar de winter of zomergebieden gingen met hun rendieren. De rest is gemaakt van berkentakken, berkenschors, mos, aarde en grasplaggen. Ter plekke te vinden dus.

Maar nu wil ik zelf de warmrooktechniek volgens Noorse regels toepassen met de pasgevangen bergforel.
Jammer genoeg is er nog geen tijd om de oven buiten te bouwen dus behelp ik me met een kleine warmrookoven uit de plaatselijke Coop
Volgens de regels moet de vis na het schoonmaken gezouten worden. Na het zouten ongeveer 24 uur in de koelkast om voor te drogen. Door het zouten laat de vis al veel vocht los. Het zout en vocht wordt eraf geveegd. Er wordt niet nagespoeld.
De rookoven wordt gevuld met berkenhout, geen schors; ik doe er nog wat jeneverbessen en provinciaalse kruiden in. De pitjes worden gevuld met een roze spiritus. Het duurt ongeveer 15 a 20 minuten aan rooktijd, dan is de vis voldoende gegaard. Hij moet nog even op een rooster uitdampen en uitlekken want er komt vocht vrij bij het roken.
Het resultaat: een fantastische partij gerookte vis.

Grasoogst.
De grasoogst is begonnen. Het landschap wordt weer op vorm geschoren.
Als het gras in silo’s wordt geconserveerd maait men met de forhøster.
De machine spuugt het gras in een aanhangwagen die naar de silo wordt gebracht.

De silo zit aan de schuur of in de schuur gebouwd en wordt gevuld met het gras en vervolgens aangereden met de tractor, daarna verzwaard en gesloten met een waterkussen. Door de druk daalt het gras in en fermenteert tot de Noorse variant van kuilgras.
Omdat we plannen hebben met het ombouwen van de silo balen wij onze grasoogst dit jaar.
Eidvind maait met de ons bekende maaimachine, Bjørn-Arne baalt en binnen 2 dagen liggen er flink wat rundbalen oftewel tractoregg (tractorei)
Imponerend voor Myra in ieder geval want die weigert erlangs te lopen. Een kleine kennismaking met de rundbalen met Myra op de arm, 17 kg inmiddels, verandert de zaak.
De rundbalen worden door Jan bij elkaar gelegd want het land moet worden bemest.

Bjørn-Arne hangt een kleine partij gras die al snel gevoerd gaat worden op volgens de traditionele methode van voor het rundbalentijdperk. Het heet: hesje.


De verdere oogst aan bruikbare ingrediënten uit de onmiddellijke omgeving heeft moerasspirea en wilde engelwortel opgeleverd.
Beide overvloedig groeiend langs de beekjes en aan randen van weilanden.
Moerasspirea heet hier mjødurt dat zoveel betekent als kruid voor de mede (honingwijn). In Nederland is het vooral bekend als ingrediënt voor likeuren, gebak, wijn.
Ik pluk een flinke hoeveelheid en droog die. Binnen de kortste keren ruikt het hele huis naar heerlijke amandel. Ik maal alvast een kleine voorraad gedroogde moerasspirea met suiker voor op of in het gebak.
Van de engelwortel pluk ik jonge stengels die naar bleekselderij smaken. Een deel konfijt ik voor op ijs of gebak, een deel kook ik op met suiker voor sorbetijs.

De werkplaats.
De verbouwing van de fjøss(boerderijdeel) vordert al gestaag. De machines zitten voor een deel nog in de container en kunnen er pas uitgehaald worden als de definitieve plaats kan worden bepaald. Eidvind heeft versgezaagd hout gebracht zodat Jan door kan met de bouwklus.
In de fjøss komt een afgebakende ruimte voor de werkplaats. De werkplaats is geïsoleerd en afgetimmerd zodat er in de winter ook gewerkt kan worden. Jan heeft de constructie die deels al is toegepast voor de kapconstructie doorgezet in de aangebouwde delen. Het ziet er monumentaal uit.
De werkplaats heeft een zolder waarop eventueel in de toekomst ook nog werkzaamheden kunnen worden verricht, voorlopig wordt het een opslagplaats. In de hoek wordt een apart magazijn gebouwd voor al het bevestigingsmateriaal, onderdelen en verf.
Het raampje in de werkplaats komt uit boven de plafonds van de stal.
Eenmaal bezig wordt de oprit van de fjøss ook voorzien van nieuwe planken en balken.
De trekker moet erover heen kunnen; niet alleen nu om de machines binnen te brengen maar ook in de winter om de balen te kunnen voeren.

De Sagbruk, oftewel de zaagmachine (idyllisch gelegen tussen de Wilgenroosjes of Geitrams) is een gemeenschappelijk bezit van Bjørn-Arne en ons.
De laatste jaren is deze niet meer gebruikt. Deze wordt aangedreven met de tractor. Jan inspecteert de staat van onderhoud en concludeert dat deze na enige restauratie weer kan functioneren.
De oogst aan hout uit eigen bos deze winter kan dan in het voorjaar daar gezaagd worden.

Acht nieuwe huisgenoten waarvan 7 tijdelijk.
Dankzij Bjørk-Heidi en haar kat natuurlijk hebben we een nieuwe huisgenoot Joke genaamd.
Joke redt zich meteen heel goed in huis. In het huis van de buren met andere katten, een hond, konijnen, kinderen is ze goed gesocialiseerd. Myra is 2 dagen bang voor haar, durft pas aan haar te snuffelen als Joke in coma ligt. Maar dat wijzigt zich daarna aardig. Ze zoekt Joke op, houdt haar in de gaten als ze bij de voordeur of buiten scharrelt en keert haar zo nu en dan om. Joke daagt Myra uit: wacht haar op achter stoelpoten, schiet als een raket langs Myra heen, duikt op haar staart en hangt aan haar oren en lip. Ook wij moeten het ontgelden: ze klimt langs je, ook blote, benen omhoog als ze wil kijken wat je daar boven aan het doen bent; handen zijn om in te bijten en blote tenen om te achtervolgen. Ze kan hartverscheurend miauwen als ze eten wil. Maar ze komt aanrennen als je haar roept en slaapt gezellig bij je op schoot of op je schouder.
Myra is een beetje jaloers maar kan erg voorzichtig met haar omgaan. We laten ze natuurlijk niet alleen met elkaar.
De andere 7 huisgenoten zijn de kuikens die uit de broedmachine van Bjørk-Heidi komen.
Ze moeten nog even onder de lamp en binnen tot ze groter zijn en veren hebben. Jan moet nog aan het kippenhok beginnen. Dat is gepland onder de oprit van de fjøss.
Probleem is echter wel dat we nog ergens een voorbeeldkip moeten vinden. Deze zal de kuikens een beetje moeten leren hoe het er in de harde kippenwereld met vossen, roofvogels en wat al niet meer, aan toe gaat.

Lijst van waargenomen planten:
- vendelrot/valeriana sambucifolia/valeriaansoort
- åkerbær/rubus articus familie van molte
- Småmarimjelle/melampyrum sylvaticum
- Sløke/agenlica sylvestris/wilde engelwortel
- Enghumleblom/geum rivale/knikkend nagelkruid
- Tepperot/potentilla erecta/tormentil
- Mjødurt/filipendula ulmania/moerasspirea
- Gullris/solidago virgaurea/echte guldenroede
- Hvitbladdistel/cirsium helenoides/distelsoort
- Perlevintergrønn/pyrola minor/
- Snøull/eriophorum scheuchzeri/ soort wollegras
- skogstjerne/trientalis europaea
- ryllik/achillea millefolium/gewoon duizendblad
- Maiblom/maianthenum bifolium
- Skogmarihand/dactylorhiza fuchsii/orcideefamilie?
- Jåblom/ljåblom/parnassia palustris/parnassia
- Blaklokke/campanula rotundifolium/grasklokje
- Groblad/plantago major/grote weegbree
- Flekkemarihand/dactylorhiza maculata/orchideesoort in het nederlands\de gevlekte orchis ondersoort waarschijnlijk
- Åkersnelle/equisethum arvense/soort heermoes
- Skogsnelle/equisethum aqualicus?ook soort heermoes
- Vassarv/stellaria media/vogelmuur
- Hvitkløver/trifolium repens/witte klaver
- Rødkløver/trifolium pratense/rode klaver
- Geitrams/epilobiu mangustifolium/wilgenroosje, overvloedig groeiend en soms in verschillende kleurnuances door de grondsoort
- Tettegras/pinquiculs vulgaris/vetblad
- Harerug/polygonum vivparum(levendbarend!)
- polygonatum odoratum/kranskonvall/welriekende salomonszegel
- nyseyllik/achillea ptarmica/wilde bertram
- prestekrage/leucanthemum vulgare/margriet
- gullris/solidago virgaurea/echte guldenroede
- brudespore/gymnadenia conopsea/grote muggenorchis?
- Torskemunn(kabeljauwbekje)/ linaria vulgaris/vlasbekje
- myrhatt/potentilla palustris/wateraardbei


Dieren:
- gronnstilk(tringa glareola)tureluursoort die buitengewoon territoriaal is. Deze ziet je meteen, komt op je af en begeleidt je wandeling met veel lawaai.
- perlugle(aegolius funereus)/ ruigpootuil
- frosk(rana temporaria)bruine kikker

Archief weblog 3 juli 2007


Een beginnende oogst in het voorjaar.

De container met de verhuisspullen is eindelijk aangekomen, bezorgd door de Vikingexpress met 2 heuse Vikingen in de cabine. Met een enorme schaarachtige constructie werd de container van de vrachtwagen op de grond getild.
Wel heerlijk dat alles er weer is en we eindelijk echt aan het werk kunnen maar het improviseren in tussentijd had ook wel wat.

Wij hebben de roeiboot een vaste plaats gegeven aan Storvatn, letterlijk vertaald betekent het groot water. Het is een langgerekt meer met inhammen, eilandjes, enorme diepe zwarte stukken en oevers met rotsformaties.
Het water is zoals nagenoeg overal in Noorwegen buitengewoon helder en je kunt tot op grote diepte de bodem zien. Als je die niet meer kunt zien in helder water dan is het erg diep.
We zetten de netten uit om elf uur ’s avonds, met daglicht dus.
In totaal 2 netten met een drijver met de naam van de boerderij erop (Gryteselv gård).
De volgende ochtend is de vangst imposant.
In totaal 13 kilo prachtige vis: 2 soorten die hier voorkomen Røye(Salvelinus alpinus)/ bergforel/beekridder en Ørret (Salmon trutta)/forel.
De Røye kan 10kg worden en eet kleine kreeftjes, muggenlarven, plankton, insectenlarven en kleine vis(zelfs zijn eigen soort). De Ørret kan tot 1kg of meer wegen en lijkt meer op de forel zoals we die al kenden.

Een Røye wordt meteen klaargemaakt in de oven.
We waren blijkbaar vergeten hoe vers verse vis smaakt. Een prachtige vis met stevig roze vlees, die zich ook heel gemakkelijk laat fileren. Behalve met olijfolie insmeren, wat peper en zout hoeft er eigenlijk verder niets mee.
Een feestje op tafel.

Bij de dagelijkse wandeling samen met Myra die steeds moediger wordt, inventariseren we wat er allemaal in het bos en in de bergen groeit en wat we daarvan zouden kunnen gebruiken voor onze toekomstige producten:
prachtige bergzuring die jong geplukt heel fris smaakt, de Molte (Rubus chamaemorus) een gele braam/framboosachtige, bloeit al en is rijkelijk vertegenwoordigd langs het pad, de hop met veel jonge scheuten langs het huis, jeneverbes, vogelkers/hegg (Prunus padus), bosaardbeitjes in blad, frambozen in blad, bloeiende bosbessen, kreklingbes en natuurlijk de aangeplante rabarber die nog steeds door produceert. En dat alles op een kleine loopafstand op eigen erf.
Alles schiet de grond uit en groeit met de dag.

De krant meldt de tijden van ondergang en opkomst van de zon: op dinsdag 12 juni gaat de zon om 00.36u onder om vervolgens om 01.44u weer op te gaan, op 13 juni is dat onder om 00.41u en op om 01.40u.
De maan doet even niet mee.

Toch kun je merken dat er tegen de avond een soort rust neerdaalt en ook dat er andere dieren actief worden. Achter de pc gezeten zie ik voor het raam plotseling een marter rustig aan komen wandelen om te kijken of er wat te halen valt. Op mijn kreet:” Kom kijken “, kijkt hij verstoord om en maakt dat hij wegkomt.
Met enige regelmaat zien we tegen 12 uur s’avonds een vos de dyrkamark oversteken. Mogelijk op weg naar Bjørk-Heidi’s kippenhok? Maar die zal dan Santos, de imposante bordercollie, moeten trotseren die blaffend heen en weer patrouilleert langs de Gryteselva.
Het is een jonge, waarschijnlijk mannetjesvos, hoog op de poten, nieuwsgierig maar erg voorzichtig. Hij volgt het pad dat ik met Myra heb gelopen en ruikt hier en daar. Op de driesprong naar bos, veld en richting huis aarzelt hij even maar kiest uiteindelijk de weg naar het bos.
De dyrkamark is rijkelijk bezaaid met paardebloemen. Tijd voor cramaillote: paardebloemengelei.
Nu nog een Noors woord ervoor vinden want de Noren zijn niet zo francofiel als de Nederlanders.
Ik test 2 recepten uit: een traditioneel Frans en mijn variant.
Over een paar weken kan ik het verschil proeven.

Eivind, die hout gezaagd heeft voor de verbouwing van de werkplaats, is er nieuwsgierig naar en neemt een potje op proef mee. Hij maakt zelf zijn gedroogde worst en gedroogde ham. Als we bij hem op bezoek zijn, kijken we er dan ook niet van op als hij enkele schijfjes worst in zijn koffie gooit. We hebben al eerder, bij een Noorse familie op bezoek, stukjes kaas erin zien verdwijnen. Fjellmat – eten van de bergen- is de oorsprong van deze gewoonte: wat je eet als je een bergtocht maakt. Soms bevroren, soms te droog; de koffie helpt ertegen.

En omdat het bloeien van de paardebloemen maar doorgaat heb ik toch ook maar even paardebloemenwijn in de maak gezet. Tegen kerst zou deze klaar moeten zijn.
Een beetje sceptisch ben ik wel maar ik heb me voorgenomen te werken, in ieder geval te experimenteren, met alles wat zich in de omgeving als eetbaar aandient. We zullen zien..
En als laatste droog ik de wortels van de paardebloemen. Deze kunnen gekarameliseerd verwerkt worden in een dessert.

Picea abies, Gran in het Noors, Fijnspar in het Nederlands, heeft vaste knoppen aan de uiteinden van de takken. Ze lijken een beetje op pijnboompitten, maar smaken wat pittiger. Ik oogst een bakje voor het maken van pesto.
Opgekookt met dennennaalden, gezoet en gezeefd kunnen ze als basis dienen voor sorbetijs.
De knoppen in combinatie met wat dennennaalden kunnen ook gebruikt worden voor gelei die bij wild wordt gegeten.

Ik verzamel iedere dag wat rabarber en vries die in. Zodra er geen aanwas meer is ga ik beginnen met de rabarberchutney. De doorschietende zaadknoppen die er bijna exotisch uitzien, oogst ik voor in de vaas in huis.

Bjørn-Arne heeft een nieuw stuk grasland ingezaaid. We waren getuige van de hoeveelheid werk dat oplevert. Een speciale machine: een keienraper (ranka)kan een bepaalde grootte keien eruit halen maar voor de keien met grotere afmetingen moet de tractor met schep gehaald worden. Dat alles moet weer worden afgevoerd en de in drukwekkende oogst stenen maakt in het vervolg op een andere manier deel uit van het landschap.
Het land moet diverse keren worden geëgd en licht aangedrukt om te voorkomen dat de onderlaag stenen weer tevoorschijn komt. Dan pas kan er worden ingezaaid.
Dit alles is een must om straks met machines te kunnen oogsten.
Een flink stuk grasland kost veel tijd om zaaiklaar te maken. Die wetenschap geeft een andere kijk op de parkachtige stukken grasland rond onze boerderij en geeft ook aan wat de rol van de boeren is voor het Noorse landschap.
Bij toeval(?) vind ik bij de bibliotheek een documentaire van Evald Otterstad (met als titel Kultur + Landskap = Sant )hierover.

Verder gevonden plantensoorten:
fluitekruid (anthriscus silvestris/hundekjeks)
moerasvergeetmenietje(myosotis scorpiodes/engforglemmegei)
gewone paardebloem(taraxacum officinale/løvetann)
…geen Nederlandse naam (molte/rubus chamaemorus)
lijsterbes (sorbus aucuparia/rogn)
bosanemoon(anemone memorase/hviteis)
bosooievaarsbek(geranium silvaticum/skogstorkenebb)
dagkoekoeksbloem(silene dioica/rød jonsokblom)
Nederlandse benaming?(caltha palustris/bekkeblom)
gewone vrouwenmantel(alchemilla vulgaris/Noorse benaming?)
gewoon barbarakruid(barbarea vulgaris/vinterkarse)
….lijkt op monnikskap ook een beetje op lupine (lactuca alpina/turt)


Dieren:
De eerste eland op eigen grondgebied gesignaleerd: een jonge mannetjeseiland!
kraanvogel(grus grus/trane) wat kunnen die schreeuwen
rendier/rangifer tarandus/rein) een klein groepje van 8 die maar voor de auto bleven lopen op hun dooie gemak
een nog niet geïdentificeerde klein knaagdierachtige zwemmer zwarte rug/witte buik, kort staartje, woont bij de brug van hestehaugen.
een ogenschijnlijke zwaluwsoort, nog niet zeker