Reinkalvria, lesje in oormerken, riders on the storm en voorjaar!!.

Reinkalvria. De Samische naam voor mei is miesse-manno. Dat betekent: de maand waarin de rendieren kalven. De vroege kalveren zijn er al in begin mei. De grootste hoos schijnt te komen na volle maan: dit jaar hier op 14 mei. Het woord Reinkalvria (vri is wee of vlaag) is de benaming voor het type weer waarin het seizoen zich nog even duidelijk van zijn stevige kant laat zien: vorst, veel sneeuw. Er zijn meer van die "weerkrampen" mogelijk: bededagsria(iets voor Allerheiligen), pinseria (Pinksteren), jonsøkria(Midzomerdag).... Reinkalvria dit jaar dus in begin mei. Net als we een paar dagen het voorjaar ruiken, het bijna 20 graden plus wordt en de vogels beginnen terug te komen... (we spotten maar liefst 12 kraanvogels langs de Vefsna, op weg naar huis.)slaat de Reinkalvria toe: binnen 2 dagen 30cm sneeuw extra, vorst van min 4 tot min 10 s'nachts. We troosten ons met de gedachte dat die Reinkalvria een funktie heeft. De volksmond zegt dat de kalveren sneeuw nodig hebben om houvast te krijgen met hun klauwtjes om te kunnen gaan staan na de geboorte. Bovendien wennen ze meteen aan de temperatuur. Torbjørn, onze buurman, komt op bezoek en brengt voor Jan's verjaardag (alle kroonjaren staan in de krant vermeld met naam en toenaam) een warmgerookte rendierbout mee. Onvoorstelbaar delicaat en lekker. Hij vertelt dat hij het 2 maanden later druk krijgt want de rendierkalveren moeten worden gemerkt. Onze koeien en schapen krijgen een soort labels maar de rendieren krijgen andere merken in hun oor. Torbjørn is kenner van de merken want zijn assistentie wordt vaak gevraagd om een gevonden kadaver, dat door een roofdier is geveld, te identificeren. We krijgen een lesje in oormerken. Alleen de Samen hebben het recht om rendieren te houden. Dat is wettelijk vastgelegd. Iedere familie heeft zijn eigen basismerk dat is goedgekeurd en vastgelegd in een register. Daarnaast kan iedere individuele eigenaar binnen die familie zijn persoonlijke kenmerk eraan toevoegen. Een ingewikkelde zaak als je weet dat het gebruikelijk is dat ieder Samenkind zo rond zijn 2e of 3e jaar al eigenaar wordt van een rendierkalf en de familie in de regel uitgebreid is. Het principe van de oormerken is insnijding en wegsnijden van delen van het oor. Het linkeroor is anders dan het rechteroor waardoor de informatie meer plek heeft. De Samen leren het snijden van de oormerken met een bloedscherp mes, soms op een stuk berkenschors in de vorm van een oor. Zo kan men tijdens het bijeendrijven voor de selectie of transport, weliswaar met een haviksoog als eerste vereiste, onderscheiden welk rendier van wie is. Bij het merken van de kalveren hoeft men alleen te kijken wie de moeder is want de kalveren wijken in de regel niet van hun zijde Er is nog een andere manier van merken, vergelijkbaar met het brandmerken in Noord en Zuid Amerika maar hier gebeurt dat met een mes. Voor wie geinteresserd is moet het programma Reinlykke van de NRK even googlen. Ik weet niet of dat in het buitenland te bekijken is. Reinlykke toont het leven van een Samische familie die rendieren houdt in Noord Noorwegen Prachtige, indrukwekkende beelden van de kuddes rendieren. Of volg de onderstaande link van youtube naar de site van een Zweedse, Engelstalig ondertitelde film:
www.youtube.com/watch?=4DkrGv4KVQg

Brave koeien. De laatste 2 kalveren zijn gekomen. Ditmaal 2 stiertjes. Marisja had wat hulp nodig want het was haar eerste kalf, Amalia kon het helemaal zelf binnen zeer korte tijd. Een goede beurt dus voor Boy die alle koeien gedekt heeft. En dat in zijn eerste beginnende jaar! Op de achtergrond toekijkend, links Elke, midden Boy, rechts Christina. Moeder Amalia met haar netgeboren stierkalf. Koeien zijn gewoontedieren, soms bij het extreme. Jan maakt daar dankbaar gebruik van. Iedere dag gaan de koeien, kalveren en stier 2 maal daags naar buiten. Om te luchten, wat sociaal gedrag te beoefenen( soms wat hardhoornig) en Jan kan beter mesten. Koetje blijft s'morgens binnen want die wordt gemolken. Koetjes dochter is kaper op de kust. Ook al eet ze al volop mee met het gewone voer; de melk van moeders is gewoon erg lekker. Maar wij willen ook een beetje, eenmaal daags. Koetje is pikkip maar ze is erg dapper en verweert zich goed bij de confrontaties buiten. Maar s'morgens heeft ze haar moment van wraak want dan mag ze van Jan door de hele stal wandelen terwijl hij het voer klaarlegt. Koetje snuffelt aan alle hopen en haalt er lekkere hapjes uit voordat ze weer terugmoet naar haar plaats. Myra, de bordercollie volgt haar bij elke stap en doet alsof ze op haar past. Als de meute hongerig weer naar binnen komt gaat het in de regel erg rustig en doelgericht. Jan heeft ze een vaste plaats (soort kamertje) gegeven en iedere tocht daar naar toe werd tijdens de training beloond met voer. Dat was binnen 2 weken vlekkeloos aangeleerd. De kamertjes bleken noodzakelijk. Binnen de regels van ecologisch boeren mag je weliswaar, met dit aantal koeien, ze wel vastzetten. Maar de winter is lang en als het niet nodig is, liever niet, vinden we. De koeien hebben een korte proefperiode losgelopen door de in 2 delen verdeelde stal. Maar dat bleek een slagveld. Er moest erg veel uitgeknokt worden. Jan heeft toen, ook met het oog op rustig kunnen kalven, voor iedere koe een eigen afsluitbaar kamertje gemaakt waarin ze rustig kan rondlopen, liggen, staan en eten. Er is plek genoeg voor een kalf. Er zijn koeien die bazige buurvrouwen hebben en erg op hun plekje gesteld zijn. Die koeien duwen na binnenkomst zelfs het hek dicht om ongewenste visite te voorkomen. Dat alles heeft een rustige, geordende binnenkomst opgeleverd. Alleen de kalfjes die soms bij hun moeder staan en soms op hun eigen plek, rommelen wat aan en hebben extra aandacht nodig. Riders on the storm, tijdens het filmpje begeleidende stalradiomuziek, is soms wel van toepassing. http://www.youtube.com/watch?v=Kq_rRej9O0k


Voorjaar!! Eindelijk is het zover: voorjaar. De temperaturen worden langzamerhand hoger, de sneeuw smelt zienderogen per dag en het meest duidelijke bewijs is de Gryteselva, de rivier, die steeds meer water van de bergen moet verwerken en steeds harder ruist. Het slaapkamerraam staat open en het is heerlijk om met dat geluid in slaap te vallen. Nerbekken, het beekje dat door het bos loopt en langs Hestehaugen, kan het allemaal niet meer verwerken. Als je op de gårdsweg staat op het punt waar Nerbekken onder de weg doorloopt, hoor je het ijs kraken en zie je het water kolken. De koeien die naar buiten mogen worden er opgewonden van. Ze hollen en springen met opgeheven staarten naar buiten en dat terwijl ze de afgelopen tijd zeker 2 maal per dag buiten zijn geweest. Ook zij voelen het: het voorjaar is er. Het wordt nog nauwelijks donker, alleen wat schemerig tussen 12 en 2 in de nacht. Voor de rest is er dat bijzondere licht en je voelt de energie stromen. De rabarber probeert al door te sneeuw te komen, de sleutelbloemen hebben al blad. Binnenkort begint het oogsten van berkenknoppen en granskud.


Restaurant Jan heeft laten zagen in zijn bos en Eivind heeft bijna 45kuub tot planken gezaagd.Jan heeft daarbij geholpen.Er ligt een indrukwekkende stapel bij het te verbouwen huis. Deze zomer hopen we met enige hulp zover te komen dat de buitenkant van het toekomstige restaurant wordt vernieuwd, geisoleerd en geschilderd zodat de aankomende winter gebruikt kan worden om binnen te verbouwen. Vandaag is het bord geinstallerd bij de oprit. De corresponderende website is in de maak en vordert. -